Thursday, December 19, 2019

Parashat Vayetze

Yossi Lhungdim

ויגש יעקב ויגל את־האבן מעל פי הבאר
Vayigash Yaakov vayegel eth-ha'even meal pi ha'be-er
(Chuin Yakov in anai in, twikhuh kam chung'a um songpi chu alihdoh e…)~ Bereshit 25:1929:10

Hiche pasuk toh kisai hin Rashi in Midrash Rabbah pansan in hitin asei e: Bakbuk (Bottle) sin baicha khencha a kihondoh bang khun Yakov in twikhuh sin a kimangcha suongpi chu alihdoh in ahi. Hichun Yakov ichan a thahat ham ti aphotchet a ahi.
Kum 14 ving veng Shem le Eber Yeshiva mun a Torah ahin jil jou nung chun Yakov Avinu jong Kharan lang juon in ahung kalsuong tai. Chuleh ihetsau ma bang in Kharan agalhun chun Twikhuh mun khat a agakinga pa masapen in; Chulai mun chu Rachel toh akimu masatna pen lhon jong ahi e.Midrash in aseina ah hiche twikhuh chu songpi lentah khat mangcha'a akam kising ah ahin; mitamtah akithokhom lou ngal leh mi khat in ama changseh a ahon thei thil hilou ah ahi e. Hinlah Yakov Avinu in hiche suongpi chu achangseh chule bailam tah in alihdoh jieng in. Chubep hilou a ama ding'a abai dan chu eiho'n Bottle sin ihon tobang uva khu bailam ah ahinalai e.
Hiche Pasuk le Midrash a kuon ijildoh uchu ipi ham iti leh Yakov Avinu chu mi thahat tah, mi mai-mai hilou, midang ho toh kibanglou a, kiseivaal jep tadileh, Comics le semthu thusim holah a mihat ho – Superhero atihou bang jieng dan ahi e.
Hinlah langkhat a Torah iti tieng P-thien thuhing kisutna, thumal khat le thucheng khat jieng jong avaal umlou beh a kisun a ahi. Chuti ahileh hitobang P-thien thuhing kisutna a chu ipi vetsahna a Yakov Avinu thahat daan hung kijaosah a hintem? Yakov Avinu thahat dan chu ihet uva eiho ding'a ipi phatchuom pi thei leh ipi jildoh thei um beh mong em?? Phatecha igelleh Torah in hiche thu ahin sut hi lungdon umtah ahi.
Hiche I Kushiya pauhi akichejep lou lai leh ihetthiem theina ding uvin hitin sei uhite. Vannoi leiset a hin mihem thahat le thagum nei tamtah aum in ahi. Semtil a kipat tuni nikho gei hin hitobang mi haat hohi akivaat khapo'n, khat le ni bep hilou in agam le alhang tin a mihat aumsoh kei nalai e. Hijieng jong leh Yehudi minu/mipa khat chu achate ding'a atao tieng achapa chu "khuche mi thahaat pa bang khun atha hung haat hen lang, miho gin hung hihen… " ti'n koima atao khapoi. Hinlah minu/mipa ho taona chu ahile achapa'n P-thien ginna anei a, Torah le Mitzvot ho phatecha asim le ajui jing a, Talmid Khakham ahung hiding tiho ahibou e. Juda te hinkho a chu tahsa a hatna pa thupi a kikoi lou'a lhagao lang pa joh chu kidomsang a kilutsah joh a ahi.
Chuti ahileh hitobang dinmun a hi ipi atileh Torah hung'a tuchung Parasha a hi Yakov Avinu tha haat dan ahung phahpoh khel khel a hintem? Hiche hi ihet a ahileh lhagao lam toh kisai a ipi jildoh thei ding le kihilna thei ding um a hinan tem?
Harav Barukh Mordechai Ezrachi in a lekhabu sut Birkat Mordechai Al Ha'Torah a chun hiche ithudoh uhi adong in hitin adonbut e: Torah sung'a kisun thucheng le thumal jousen vetsah aneisoh kei a, eiho ding'a kihilna thei ding aumsoh kei bang'a Torah in Yakov Avinu tha hatdan ahin sei jong hin ijah uva hilnuom anei a ahi e. Hichu ipi ham itileh Yakov Avinu mihina pa ihetcheh be na ding u ti ahi'n ahi.
Ahatlou, tha neilou le anop deh duh khat chu mi thahat tah khat in thading-matding in delkhum jieng tahen lang, ahatlou pa chun mihatpa chu kidel pi leh ajou ding toh kilomtah khun "ima kalo nuomlou ahibou e" ti'n athuhjou nungsang iin seile leh miho'n anuisat bep diu ahi e. Hinlah iham ti'n mihat tah khat, achangseh'a jong mi tamtah baicha khencha a jou khat chu ahatlou khat in thading-matding go ta hen lang, hitobang dinmun a chun mihatpa'n khatpa chu ima lo lou hiel in damsel in lesol kit taleh, hiche mihatpa chu akoi jousen apachat a, amitmu uva ama chu kidomsang jieng ding a ahi.
Yakov Avinu hinkho thusim jong ivet leh hiche mihatpa isei u tobang dinmun chu muntamtah a atuokhah ah ahi. Kharan ahin jot a chu Esav in achapa Elisaf ahinsol a, apaneo Yakov tha ding'a anung ahindel ah ahi. Hitobang dinmun a chu Yakov Avinu in anop leh Elisaf chu bailam cha atha thei ah ahi e. Hinlah Khazal ho'n asei u"michaga-mineilel chu athi toh thakhat ahi" kitibang'a nei-le-gou apoh hochun ape'n, analesol tai. Yakov in Elisaf chu ajolel ding jeh a nei-le-gou apoh hochu apeh a, ahinkoh huhna ding'a analheplhah ah ahipoi.
Chuma bang'a chu Lavan in jou le naal a tamtah vei alhep a jong chu atha ajit a, Lavan chu agih a, thu pa chu adihchet a atansah thei hikit ah ahi. Hijieng jong leh chuche dinmun jieng jong chun Yakov Avinu in atha asuong in, athahatna pachu pansahna nei in ama ding'a phachuom thil abol e ti akisei khapoi.
Kharan apat ahung kinung le a, asopipa Esav toh akimuto lhon ding jong chun gaalbol tahsang in a-upa lunglhaina ding hol in akisaboi chel jieng in. Esav chu mi 400 toh ama lamtuo ding in ahung uve ti ahet nung jieng in jong tha pat'a gaalbol ding ti lunggel anei hih laiye.
Ahileh khubang a thahat a hi Yakov Avinu chun ipi ding'a tua iminphah hou dinmun a chu atha-hatna pa suong'a ima abollou hintem? Elisaf ahi'n, Lavan ahi'n, chule Esav ahi'n – kipan ing kati'n achung uva amaho lunggel bang in lethuh ing kate ti'n Yakov Avinu chun lunggel nei taleh abon uva chu baicha khen a ajo ding ngensen hiuva ahi. Ahileh ipi ding'a hiche ho jouse chu athuh sohkei a ham?
A donbutna chu hiti ahi : Tahsa lam a hatna le loupina kiti hohi mihem in phattin'a amanchah a, hiche leiset a nopsahna ho muna ding'a ajah ding ti ahipoi. Hiche ho jouse hi ipi ding'a ihung kipe uham iti leh eiho ding'a Lhagao lam a patepna hisoh kei uva ahijoi. Mihem chun hiche ahatna hochu amanchah da'a P-thien a akingap a ahileh hiche chun lhagao lam a adopsang joh ah ahi.
Yakov Avinu chu tahsa lam a sei ding'a mi thahat tah ahinai. Hinlah ama'n hiche ahatna hochu hiche leiset thil a phatchuomna ding in amangpo'n ahi. Hinlah aman hiche ahatna hochu manchah tah sang in asel/atuh-taang in; adinmun chu hahsa lheh hen lang, tha pat'a boina jouse suhlhap jieng thei ding hijong leh leiset thil toh kisai ahitah jeh chun a yetzer pachu atuh taang jo'n ahi. Hitichun lhagao lam'a ama le ama kidopsangna ding joh in amangchan ahi.
Hiche hochun Yakov Avinu loupina dihtah pa – Lhagao lam'a adinmun asaan dan pa joh chu atahlah joh ah ahi.
Torah hung'a tuchung Parasha a Yakov Avinu tha hatdan ihung hil uchun ima dang ahipo'n, Lhagao lam'a hatna pa joh apoimo dan leh aloupi dan ihung hil nuom jeh u ahiye. Khazal ho'n Pirkei Avot Perek Dalet, Mishna Alef a asei ma bang uva Koiham ahat a chu? Koi hileh a Yetzer pa tuh taang jou a chu ahi.
Maharal Mi'Prague in hiche Mishna pahi hiti'n ahilchien e: Tahsa tha-hatna pa kiti hi gancha ho hina ahibou in; Hinlah Mihem hatna dihtah pa chu ipi a kingam ham itileh aumchan-akhanchan ho a ahiuvin; Hiche ho pansan a chu mihem in achihna pa amanchah a, atah le alhem, apha le ase toh kitoh a atahsa chu apui-le a ahi. r
SHABBATH SHALOM LEKULAM