Yossi Lhungdim
ואלה תולדת יצחק בן־אברהם אברהם הוליד את־יצחק
Ve-eleh toldoth Yitzkhak ben Avraham, Avraham holid eth Yitzkhak
(Chule hiche hohi Avraham chapa Yitzkhak suon-le-chilhah ho ahiuve; Avraham chun Yitzkhah ahing e… )
~ Bereshit 25:19
Ve-eleh toldoth Yitzkhak ben Avraham, Avraham holid eth Yitzkhak
(Chule hiche hohi Avraham chapa Yitzkhak suon-le-chilhah ho ahiuve; Avraham chun Yitzkhah ahing e… )
~ Bereshit 25:19
Midrash Rabbah a hiche pasuk toh
kisai hin Khazal ho'n hitin asei uve: Ahan ho (ateh ho) ding'a aloupinau lal-lukhuh
chu atu-achate hou ahi'n; Chate ding'a aloupinau lal-lukhuh pate ahi'n; Pate
ding'a aloupinau lal-lukhuh chu chate ho ahiuve.
Hilai a Khazal ho thusei hi ipi
kiseina ham ti Rabbi Yakov Khayim Sofer, Baal Sefer Kaf Ha'khayim in
alekhabu sut Yismakh Israel kiti a chun hitin asei e: Avraham ding'a a
lal-lukhuh chu achapa Yitzkhak ahi e. Ajehchu Yitzkhak Tzaddik jaal'a
Avraham chu miho'n ajaabol uva ahi. Chuma bang'a Yitzkhak ding'a alal-lukhuh
chu Avraham hi ah ahi. Ajehchu apa Tzaddik jaal'a amajong miho'n jaana neitah a
abol uva ahi e.
Chukit leh hiche Midrash pa aban isim
be leh Pate ho le Chate ho kah'a kijopmatna pa toh kisamkai in Rabbi Shmuel Bar
Rav Yitzkhak in hitin asei e: Avraham meikou sung'a lelut a anaum pet a ahung
sochat chu imadang jeh ahipo'n Yakov Z'khut pa jaal ahibou e. Hichu
ipitoh kitekah thei em iti leh pasal khat mei a go lih ding'a achungthu kitan
chaise hita; Golih a aum masang'a thutan-vaihom ho'n ahshi-lekhathiem ho akou
uva, hiche mipa a kuon a hi suon le chilhah itobang mi hung pengdoh ding um em
ti'a akhuol uleh, hiche pa cha-le-nao holah'a numei khat chu lengpa toh kicheng
ding ahi ti ahin mudoh uve. Chuphat chun amaho'n jong khonung'a hung peng ding
achanu, lengpa ji ding nu jaal chun apa jong chu anahing hoi tauvin ahi.
Chuma bang'a Avraham jong Nimrod masang'a achungthu tan'a anaum a, mei a golih ding anatiu ah ahi. Hinlah P-thien in Avraham akuon hung pengdoh ding miho chu aven, Yakov jong ajao e ti amuphat in ama jaal hin Avraham kihuhdoh hen ti'a mei lah'a kuon a chu anahuhdoh ah ahi e.
Chuma bang'a Avraham jong Nimrod masang'a achungthu tan'a anaum a, mei a golih ding anatiu ah ahi. Hinlah P-thien in Avraham akuon hung pengdoh ding miho chu aven, Yakov jong ajao e ti amuphat in ama jaal hin Avraham kihuhdoh hen ti'a mei lah'a kuon a chu anahuhdoh ah ahi e.
Rabbi Shmuel Bar Rav Yitzkhak in
aseina a Yakov Z'khut jaal a Avraham huhdoh in anaum e tichu Yishaiyahu
29:22 a kisun pasuk "Hichun P-thien in Avraham anahuhdoh Yakov
innsungmi jah ah hitin asei e" akuon mudoh thei ahi. Chuti ahileh
Yakov in Avraham ahuhdoh a, chutoh kilhon a chu Midrah a Khazal ho seima bang'a
ahan ho (ateh lang ho) lal-lukhuh chu atu-acha tehou ahi e.
Hichan chu Midrash in I Parasha u
kipatna pasuk toh kisai a asei chu ahita'n. Hinlah Rabbi Shmuel thusei
chu igel leh hetthiem hahsa tah khat ahi e. Ajehchu Yakov Avinu phatna jaal bep
a Avraham chu huhdoh a um ahi iti a ahileh Avraham Tzaddik hina chu umlou tobang
a lahthei a ahitai. Chubep hilou'a Yakov Avinu chu Avraham Avinu sang'a lhagao
lang'a a sangjo le lenjo dan a jong gelthei a ahi e.
Langkhat lang a ivet leh Avraham Avinu
Tzaddik dan chu amaphatna jaal, kipumpeh jouna jaal le P-thien a atahsanna pa adet
jaal a ama'a kuon Am Yisrael chu hung doh thei kit a ahi. P-thien a
ding'a Avraham Avinu kipeh jou dan chu achomlam in kisei leh achapa jieng jong
a-iitlou chuna ban'a Torah le Mitzvot jouse jong ahung kipeh masang, tichu Khova
ahi masang peh a ama'n abon kei'a anasuhbulhit ah ahitai. (Mitzvat Iruv
Tavshilihin jieng jong phatecha asuhbulhit a kisei ah ahi.)
Ahileh hitobang Khasid chu thina'a
kuon huhdoh ahina ding'a ipi atileh Yakov Avinu Z'khut pa chu ngai khel
khel a hintem? Chuti a midang Z'khut angai tah jong leh achapa Yitzkhak
jaal'a jong huhdoh a um mo a ham? Ipi atileh Yakov Z'khut pa chun
ahuhdoh khel khel hintem?
Gemara Masechet Ta'anit 25a ah Rabbi
Khanina Ben Dosa le achanu thusim khat akisun in ahi. Shabbat jaan khat hi
Rabbi Khanina Ben Dosa chanu lunghimo tah'a anatoupet apa'n aga tuhkha ta'n.
Ama'n jong achanu jah ah,"Ipi ding'a lunghimo nahim kachanu?"
tia adoh leh khatnu'n,"Thao a kuon meivah kadet khel in Khometz joh in
kanade kha'n ahi" ti'n thase tah in adonbut e. (Khometz kiti hi
English a Vinegar atiu akou theilou thil ahi e. Hinlah kidangtah a Rabbi
Khanina Ben Dosa chanu chun hiche Khometz a kuon a chu meivah anadet a ahi.)
Rabbi Khanina Ben Dosa in jong achanu jah ah,"Ipi ding'a hiche jeh pentah a chu chuti lunghimo nahim. Thao kuong hen tipa'n anop leh Khometz jieng jong akuonsah thei a ahi." ti'n alhamoun in ahi. Chutichun Rabbi Khanina Ben Dosa chanu meivah det chu Motzei Shabbat gei avahlhung in ahi akiti e.
Mefarshim tamtah in hilaiya adoh u chu
Ipi thu um a Rabbi Khanina Ben Dosa chanu chu chuti lunghimo a ham? Thao khel a
Khometz a meivah adet a, chung'a kuon Nes hung kibol peh a akou theilou
hiel thil khat ahung kou jieng man a chu ipi chuti lawm a lhunglhahdai na ding
leh lungnopmona ding um a ham?
Khazal ho'n
Masechet Ta'anit sungma, mundang khat a hitin asei uve: Mikhat chun kachung'a
P-thien in Nes hin lhunsah in tin, ei huhdoh nan te ti kinepna nei pum in makom
sakanah (kisuhkhahna thei le thina thei mun) a um dahen. Ajehchu suhkhel
nei taleh hiche asuhkhel pa jeh a chu thilo thei. Chulou a jong achung'a Nes
ahung lhung tahbeh a ahijong leh hiche jeh a chu a Z'khut pa
kisuhlhom peh a, khonung Olam Haba a achanmun ding ho jong hiche a Nes toh
kitoh a chu kilahdoh peh ding ahi. (Olam Haba a aloman ijat ham kiladoh a hiche
leiset a kipe tina ahi e.)
Chuleh hiche hi
hoi'a kuon kimudoh thei em iti leh Yakov Avinu chung'a kuon ahi. Bereshit 32:11
a hitin akisun e: Katonti mikol ha'khasidim, umikol ha'emeth asher asita eth
avdekha. (Nasohpa keima chung'a khotona dimset a thil hijat pi neibol peh jeh
in kaneo doh tai…).
Rashi in hiche pasuk hi Khazal ho pansan in hitin ahilchien e: P-thien in hoilai mun a um hijong leh chun kaumpi jing ding, kaven jing ding ahi atinung a ipi atileh Yakov Avinu chu P-thien heng'a tao'a asopipa Esav a kuon ahuhdohna ding'a athum a hintem? Ajehchu kum khujat sung'a Lavan kom a achen sung'a chu P-thien in khotona dimset a achung'a thilpha anabol a, Lavan thilphalou guon jouse a kuon a anahuhdoh jing jeh a chu Yakov Avinu in ka Z'khut pa eikisuhlhom peh khadem ti'a tija a ahiye. Iham ti'n P-thien in achung'a Khesed chujat pi abol jeh chun a Z'khut pa anakisuhlhom peh tahbah leh Esav masang a chu ding joulou a, gaal hin bolkhum jieng taleng ama le a-innsung mite ho chu Esav in asuhmang jieng thei a ahi e.
Rashi in hiche pasuk hi Khazal ho pansan in hitin ahilchien e: P-thien in hoilai mun a um hijong leh chun kaumpi jing ding, kaven jing ding ahi atinung a ipi atileh Yakov Avinu chu P-thien heng'a tao'a asopipa Esav a kuon ahuhdohna ding'a athum a hintem? Ajehchu kum khujat sung'a Lavan kom a achen sung'a chu P-thien in khotona dimset a achung'a thilpha anabol a, Lavan thilphalou guon jouse a kuon a anahuhdoh jing jeh a chu Yakov Avinu in ka Z'khut pa eikisuhlhom peh khadem ti'a tija a ahiye. Iham ti'n P-thien in achung'a Khesed chujat pi abol jeh chun a Z'khut pa anakisuhlhom peh tahbah leh Esav masang a chu ding joulou a, gaal hin bolkhum jieng taleng ama le a-innsung mite ho chu Esav in asuhmang jieng thei a ahi e.
Yakov Avinu jieng
bon P-thien in achung'a thilpha chujat anabol jeh'a a Z'khut pa akisuhlhom khah a, khonung a
Olam Haba a achanmun ding jieng jong ijat ham suhlhom a aum khah ding ati jaat
thei leh kei ima hilou khat chung'a P-thien in nes ahin lhunsah jieng leh ipi
ding'a kalunghimo lou ding ham ti'a Rabbi Khanina Ben Dosa chanu chun agel ah
ahi e.
Rabbi Yakov
Khayim Sofer in aseina ah Avraham Avinu chung'a jong chu chutobang chetma chu
lhung ah ahi. Henge Avraham Avinu chu ama mihina le chondihna pa jaal a Ur
Kashdim mun a mei'a kuon a sohcha thei mama ahinai. Hijieng jong leh P-thien in
ama Z'khut pa jaal chun achung'a Khesed in achungthu hin tan
tahen lang, meilah'a kuon chun Nes in hin huhdoh taleh hiche chun
khonung Olam Haba a achanmun ding pa ijat ham a atohkhah thei ah ahi. Hitoh
kilhon chun P-thien in jong Din pa joh mangcha'n achungthu ahin tan in,
ama dihna le chonphatna jaal hilou'a khonung'a ama a kuon hung pengdoh ding, 12
Shevatim ho hung kondohna pa Yakov Avinu Z'khut jaal chun anahuhdoh tai.
Chuleh ipi ding'a
Yakov Avinu Z'khut jaal khel khel hi'a Yitzkhak Avinu jaal hilou ham?
Ajehchu Yitzkhak Avinu jieng jong chu Tzaddik
Gamur, Yesod olam hi a, ahinkho jieng jong P-thien ding'a anaphal ngam ah ahi. Ipi
atileh ama Z'khut chun apa Avraham chu ahuhdoh e kitilou a hintem?
Rabbi Yakov
Khayim Sofer in hitin asei e: Ajehchu Yitzkhak Avinu chu itobang in Tzaddik
lheh jieng jong leh ama a kuon a Esav mi phalou pa chu hung pengdoh kit ah ahi.
P-thien thutanna Din ahi tieng thil jouse dikduk che ji a,
lhahsamna le lhinlelna neocha aum jong leh hiche pa jeh'a chu gotna lhung thei
ah ahi. Adehset a Tzaddikim ho chung'a chu P-thien in samzang ti jieng jong
asuhkhelnau gotna alhunsah ah ahinalai e. Hitia chu Yitzkhak Avinu Z'khut pa
chu hitheilou a ahitai. Langkhat a Yakov Avinu ahileh achapate 12 hose chu abon
uva Tzaddik hisohkei uva, amaho a kuon a chu Am Yisrael te hung doh uva ahi.
Langkhat a
hilaiya dohthei chu chuti a Yitzkhak Avinu a kuon Esav miphalou pa hung pendoh
jeh a chu Yitzkhak Avinu Z'khut pachu Din masang'a ding joulou a
ahileh, Yakov Avinu a kuon hung pengdoh phung 12 sung'a jong chu khonung'a
Miphalou tamtah hung pengdoh a chula em? Ipi atileh Yakov Avinu Z'khut pa
chu dingjou jing nalai a ham?
Adonbutna chu ahileh Yakov Avinu chapa 12 hochu Tzaddik ahibep u hilou'a amaho a kuon hung peng Am Yisrael techun Torah anakisaan uva ahi. Van le leiset chule asung'a thilho jouse adin jing le aum jing najeh chu Torah jaal ahiye. Torah umlou hileh leiset hi phat chomkhat jieng jong ding theilou ding, chule Sinai Muol a chu Am Yisrael te'n Torah chu anakisaanlou uva hileh P-thien in van-le-leiset chule asung'a um jouse anasuhmang ding a ahitai. Hiche leiset dinna khum Torah pa chu khonung a hungpeng ding Yakov Avinu suon-le-pah ho'n ahin kisaan diu pa P-thien in amu phat a, Avraham chungthu kitan a chu P-thien in jong , "Yakov chateho'n Torah akisaan jaal uva leiset ding jing ding a ahileh amajaal a Avraham Avinu huhdoh thei ahi…." ti a Ur Kashdim mun a meikou sung'a kuon a chu Avraham Avinu chu Yakov jaal a anahuhdoh a ahi e.
Adonbutna chu ahileh Yakov Avinu chapa 12 hochu Tzaddik ahibep u hilou'a amaho a kuon hung peng Am Yisrael techun Torah anakisaan uva ahi. Van le leiset chule asung'a thilho jouse adin jing le aum jing najeh chu Torah jaal ahiye. Torah umlou hileh leiset hi phat chomkhat jieng jong ding theilou ding, chule Sinai Muol a chu Am Yisrael te'n Torah chu anakisaanlou uva hileh P-thien in van-le-leiset chule asung'a um jouse anasuhmang ding a ahitai. Hiche leiset dinna khum Torah pa chu khonung a hungpeng ding Yakov Avinu suon-le-pah ho'n ahin kisaan diu pa P-thien in amu phat a, Avraham chungthu kitan a chu P-thien in jong , "Yakov chateho'n Torah akisaan jaal uva leiset ding jing ding a ahileh amajaal a Avraham Avinu huhdoh thei ahi…." ti a Ur Kashdim mun a meikou sung'a kuon a chu Avraham Avinu chu Yakov jaal a anahuhdoh a ahi e.
SHABBATH
SHALOM LEKULAM