Friday, March 11, 2022

Parashat Vayikra 5782

VAYIKRA, 5782

Le’ilui Nishmat Avner Ben Avraham, Khana Lhanghal Bat Sarah, Ngahlhing Bat Sarah ve’Shifra Bat Zimra. Tihyeh Nishmatam Tzrorah Bitzror Hakhayim

וַיִּקְרָא אֶל־מֹשֶׁה

Vayyikra el Moshe…

(Moshe chu akou in…)  Vayikra 1:1

 

Khamisha Khumshei Torah lah’a athumna, Sefer Vayikra hi asung’a thu kisun ho alhangpi’a pumgo-thilto le Kohanim ho kimanchahna toh kisai daan-le-moul ho ahitoh kilhon in Torat Hakohanim ti’n jong akihei. Chuleh Sefer Vayikra kipatna pasuk masapen ivet leh hitin akisun e: Vayyikra el Moshe vaydaber H’ elaiv me’ohel moed lemor.  

Hiche pasuk toh kisai’a Rashi Hakadosh in hilchetna apehna ah hitin asei e: P-thien in Moshe ahoupi tieng “kriyah” (kouna) amasat sah jing kei in ahi. Ajehchu “kriyah” – kouna hin deisahna le ngailutna avetsah ah ahi. Chutoh kilhon chun akisun “vekara zeh el zeh ve’amar” (Isaiah 6:3 mun ve’n) kiti bang in “kriyah” hi vantil ho jieng in  jong kingailutna vetsahna ahijeh in amang uve. Hinlah namdang te thiemgao ho ahileh “vayikar” mangcha’n P-thien aheng uva agakilah ji e. Bilaam chung’a jong chuti ma chun “vayikar el bilaam” (Bamidbar 23:4 ve’n) ti’n akisun e (vayikar hi’n bohna jong avetsah in ahi). Tichu achomlam’a seiding’a Rashi Hakadosh a kuon kimudoh chu “vayikra” mangcha’a P-thien in  Moshe akou’a ahoupi ji hi adang ahipo’n kingailutna le kideisahna vetsah ahijeh ahi ti ahiye. 

Langkhat a (ihetsa u hijong leh) kidang tah khat mai chu tuchung Parasha kipatna pasuk a “vayyikra” thucheng ivet leh “ויקרא” a  “א” lekhajem hi adang hotoh kibanglou in achuom beleh in neocha’n akisun e. Hichu “alef ze’ira” (Alef neo) ti’n akiminvo’n, chuleh hiche toh kisai hin Khazal ho hihen Mefarshim ho hitaleu dohna asem uvin, ahilchetna jong tamtah ape uve. Hiche Alef Ze’ira toh kisai’a hilchetna “tirutz mefursam”, akoi jouse’n ijah jing uchu adang ahipo’n – ajehchu Moshe Rabbeinu akineosah jaal’a “vayyikra” khel’a chu “vayikar” ti’a asut kigot ah anahi’n (tichu “ויקרא” khel’a “ויקר”), hinlah P-thien in anoppeh po’n, alef chu aneo’a anasut ah ahitai ti ahiye. 

Moshe Rabbeinu chu mikineosah ahitoh kilhon a amachu atumbeleh a P-thien in deisahna le ngailutna chuom nei’a akou ding chu asutnomlou toh kilhon a “vayikar” ti’a asut kigot a ahi (vayyikra chun kingailutna le kideisahna neitah’a P-thien a kuon kouna avetsah ah ahi’n; langkhat a vayikar iti tieng P-thien chu thiemgao khat heng’a apoimo jeh man’a hung kilah’a hinlah kingailutna le kideisahna ima umlou a ahiye). 

Hinlah hiche tirutz mefursam – hilchetna ijah jing pauhi phatecha igel leh Alef Ze’ira pa ahung hilchet vang in kushiya tamcheh apendoh lo’n ahi. Hiche hilchetna a kuon a Mefarshim ho’n Kushiyot adoh son lah uva khat chu chuti’a “vayyikra” kiti thucheng chun kingailutna le kideisahna avetsah jeh’a Moshe Rabbeinu in alef lekhajem chu aneo’a asut ahitah leh ipi ding’a Sefar Vayyikra kipatna a “vayyikra” pa khel-khel a hi alef chu aneo’a kisun ah hintem? Hetding chu tuchung Parasha masang’a Parashiyot ho mun ijat ham’a P-thien in Moshe Rabbeinu ahin houpi di tieng “vayyikra” ti’a kisun ah ahitai. 

Chuna ban a Torah iti tieng abul’a pat achai gei’a abon’a P-thien thuhing hi ah ahi. Lahdoh phallou, belap phallou – lekhajem khat jieng jong akivat leh avaal ding phallou hinalai a ahiye. Chutoh kilhon a Sefer Torah  jieng jong lekhajem khat akivaat leh pasul ahitai. Chuti ahileh ipi ding’a Moshe Rabbeinu chun ama macham’a thil abol kigot’a “vayyikra” khel’a “vayyikar” ti’a asot kigot hintem? 

Gemara Masechet Shabbat 87a mun ivet leh Khazal ho’n hitin asei uve: Moshe Rabbeinu in ama macham in thil 3 abol in P-thien in anoppeh e. Sinai muol’a Torah akisaan diuva akisuhthiengna ding u leh akigotna ding nikho hou chu ni khat abelap (ni 2 ding hi’a ni 3 ding’a mipi aseipeh), ajinu a kuon akikangse, chuleh Suongpheng masapa ase set. 

Hinlah hetding chu hilai’a thil 3 hohi ama-macham a abol dan a akisei vang’a Gemara ivet leh Khazal ho’n ahilchetna uva Moshe Rabbeinu in P-thien thupeh a kuon pansahna thei le jildohna thei mun anei toh kilhon a hitachu abol’a ahi’n, chutoh kilhon a P-thien in jong apompeh a ahibou e. Hinlah tua alef ze’ira pahi Moshe Rabbeinu in amalung lamtah a “vayikar” ti’a asut kigot ti jieng ding chu igel toh sel leh thil hahsa mama ahiye. 

Chuti ahijeh chun Harav Ze’ev Wolf Frank in alekhabu sut Toldot Ze’ev kiti a chun hitin asei e: Vayyika lekhabu kipatna pasuk a “vayyikra” thucheng’a Alef aneo a akisut hi P-thien in Moshe Rabbeinu thu apeh toh kilhon a Moshe Rabbeinu in jong asut a ahibou e. Chubep hilou’a hilai mun khel-khel a Alef aneo hi P-thien in vetsahna nei tah’a Moshe asutsah a ahibou in ahi. 

Ahileh Ba’al Toldot Ze’ev in ipi pansan’a hitachu aseithei hintem? Gemara Masechet Sotah 5b mun ivet leh Rabbi Yehoshua Ben Levi in hitin asei e: Veuvin kineosahna kiti hi P-thien ang’a iti dei’a deium a hitam. Beith Hamikdash anadin lai’a mikhat chun Korban Olah ahung-to a ahileh chuche Mitzvah asuhbulhit jaal’a loman akisaan ding ahi. Chuma bang’a chu Korban Minkha ahung-to leh chuche Mitzvah toh kisai ma loman amu ding ahiye. Hinlah mikhat chu akineosah tah’a ahileh hitobang michun Korbanot jouse ato toh thakhat tobang’a kisem peh a, aloman jong aboncha akisaan ding ahi. Chuleh hiche hi “zivkhei Elokim ruakh nishberah” (Tehillim 51:19 - Pumgo-thilto dihtah kiti chu alungsungkeh a chu ahi tiding hinte; Chuleh lungsung keh kiti hin kineosah jong avetsah ahi).

Harav Ze’ev Wolf Frank in aseina ah Alef kiti hin mihem – Adam avetsah a ahi. Chuleh Alef Ze’ira hin adang hilou’a mi kineosah avetsah a ahiye. Sefer Vayikra a hi Korbanot toh kisai daan-le-moul ho ihin sim pan uva, ihin jil ding uva ahitah toh kilhon a chuche masang’a chu adang-dang hilou’a Torah in kineosahna apoimo dan ihung hil masat kigot uva ahi. Ajehchu Gemara a iseima bang uva P-thien heng’a pumgo-thilto hinto ding poimo lheh jieng jong leh chusang’a poimo jo le P-thien in adei johchu kineosahna pachu ahiye. Kineosahna kiti chu pumgo-thilto jouse toh thakhat a kisim ahi’n; pumgo-thilto toh kisai daan-le-moul ho simna ding le jilna ding’a poimo pen jong kineosahna ma ahi. Chuti ahijeh a Sefer Vayika kipatna thucheng “vayyikra” pa khel-khel a Alef lekhajem hi P-thien in Moshe Rabbeinu heng’a aneo’a nasut ding ahi ti’a ahil a ahiye ti’n Ravpa’n asei e. 

Langkhat a Harav Ze’ev Wolf Frank hilchetna peh chungchang’a chun asopipa Harav Tzvi Pesach Frank (Har Tzvi kiti lekhabu minthang tah sunpa, chuleh Jerusalem khopi a Chief Rabbi jong anahi) in hitin kushiya adong e: Chuti a isei ding’a ahileh Vayyikra thucheng a Alef khel chun pasuk ban (Vayikra 1:2 ve’n) pa’a “adam ki yakriv mikhem korban” a “Adam” thucheng’a Alef joh chu aneo in kisun le kilom jo lou a ham? Ajehchu hiche pasuk a hi Korban toh kisai daan-le-moul hochu hung kipan uva ahita’n, chuna ban’a mi kineosah avetsah ahi ti jong kicheh jolou ding ham??

Harav Ze’ev Wolf Frank in asopipa kushiya doh chu hitin ahilchien e: Henge, “Adam” kiti thucheng’a Alef pa chu aneo’a sutthei ahinai. Hinlah Rashi Hakadosh in aseima bang in vayyikra kiti thucheng hi vantil ho’n jong khat-le-khat kikouna a aman uva, chuleh hiche hi adang jeh hilou’a kingailutna le kideisahna avetsah jaal ahi. Chuti ahileh “vayyikra” thucheng a alef khel-khel aneo a akisut’a, “Adam” thucheng a alef pa ahilou chun thildang khat jong eivetsah nuom jeh u ahijoi. Hichu adang ahipo’n kineosahna kiti chu Korbanot sang’a P-thien in adeijoi tichu ahiye. “Adam” a Alef pa chu neo tahen lang hihen Korban hintoh hochu akineosah ngai uve tibou kijildoh ding, hinlah P-thien in kineosahna chu Korban sang in adeijoi ti kijildoh thei lou ding ah ahi. Langkhat a “vayyikra” a alef aneo’a hung kisun chun kineosahna le kideisahna chuleh kingailutna ho jouse ahung huop ah ahita’n ahi.  

SHABBATH SHALOM LEKULAM