Friday, March 18, 2022

Parashat Tzav 5782

Yossi Lhungdim

TZAV, 5782

Le’ilui Nishmat Avner Ben Avraham, Khana Lhanghal Bat Sarah, Ngahlhing Bat Sarah ve’Shifra Bat Zimra. Tihyeh Nishmatam Tzrorah Bitzror Hakhayim

אִם עַל־תּוֹדָה יַקְרִיבֶנּוּ

Im al todah yakrivennu…

(Khat in thangvahna thilto ahin to’a ahileh…)

~ Vayikra 7:12

 Beith Hamikdash din lai’a anakituh ji korbanot – pumgothilto hochu alhangpi’a jaat 4 – Olah, Khatat, Asham ve’Shelamim a hopkhen thei anahiuve. Hiche holah’a Korban Shelamim tilou adang ho’se hi chonset-thilto ahiuvin, hinlah Korban Shelamim ahileh vang chonset-thilto ahipoi; Mihem in kipana anei tieng hiche pumgo-thilto hi ahung to’a, akipana chung’a chu P-thien jong shutaf (partner) a ahung pansah ji’a ahi. Tekahna Kutpi 3 – Pesach, Shavuot le Succoth ho’a anakitoh ji korban khagigah jong chu Korban Shelamim lah’a khat ahi’n; Korban Pesach jong chu shelamim jaat khat ma ahi. 

Korban Shelamim hi Korbanot dang ho toh akibahlouna pipen chu amahi akoi jousen chanmun anei uva ahiye. Tidan chu pumgo-thilto hintoh pa – ba’al hakorban chan ding jong um; Korban toh’a pang Kohen pa chan ding jong um; Chuleh P-thien a ding’a mizbeakh chung’a kigouvaam jong umkit a ahi. Korbanot dang ho ahileh vang Kohen pa chan ding um’a chule P-thien chan ding maicham chung’a kigouvaam kit ji’a, chutachu Korban hinchoi pa chan ding umlou a ahitai. Chuti’a akoi jouse’n chanmun anei jaal’a  korban shelamim – pumgo-thilto abulhingpa ti’a jong kiminvo a ahi. 

Chuleh hiche Korban Shelamim lah’a khat chu tuchung Parasha a kisun Korban Toda hi ahiye. Hichu koi tobang in ahung to ngai ham itileh Rashi Hakadosh in Khazal ho pansan a aseina a “im al devar hoda’ah al nes shena’asah lo, kegon yordei hayam veholkhei midbariyot vakhavushei beit ha’asurim vekholeh she’nitrape…” (Rashi Vayikra 7:12 ve’n). Chutobang ma chun Gemara Masechet Berachot Daf 54b mun’a Khazal ho’n hitin asei uve,”arba’ah tzrikhin lehodot – yordei hayam, holkhei midbarot, umi shehaya kholeh venitrape, umi shehaya khavush bebeit ha’asurim”.

Hilai’a Rashi Hakadosh sei hihen Khazal ho sei hitaleh, Korban Toda kiti chu mikhat, achung’a thilkidang “nes” aso tah’a ahileh P-thien heng’a kipa vetsahna le phondohna a Korban Toda hi ahung to ding ti ahi. Chukit leh Gemara Masechet Berachot ma, mundang khat (Daf 6b ve’n) a Khazal ho’n hitin asei uve: Hamesameakh khatan vekallah, ke’ilu hikriv korban todah. Tichu koi hileh khatan le kallah kipapi/kipasah a chu korban toda tuh tobang ahi. 

Ahileh tu’n veleuhen… Tuchan a Korban Todah toh kisai’a isei houhi phatecha ivet’a ahileh kushiya dohlou theilou ijat ham aum e. Rashi hihen Khazal ho hitaleu ipi ding’a thil 4 – yordei hayam (twipi pal galkai ho), holkhei midbariyot (gamthip-gam/neldi-gam hin pal galkai ho), khavushei beith ha’asurim (suongkul taang’a, suongkul a kuon hungdoh ho) le kholeh she’nitrape (hapetah’a dammo’a, adammona a kuon hung damdoh) ho khel-khel hi aminphah uva hintem? Chuna ban’a khatan le kallah gakipapi a chu ipi atileh Khazal ho’n korban todah tuh toh thakhat tobang’a asei uva ham? Tichu ipi atileh Korbanot hijat lah’a korban todah khel-khel toh kitekah hintem?

Kushiyot ho ihilchet masang uvin Korban Todah chungchang tamlou vemasa tadi leuhen. Iseima bang uchun korban todah hi korban shelamim lah’a khat ahi. Hinlah Korban Todah hi Korban Shelamim dang hotoh akibahlouna chu maicham a hung kitoh sa chule changlhah pheng 40 ho’sese chu akitoni mama’a nehchai kigot ding, ajing nikho khovah gei umsahlou ding ngai’a ahiye. Korban Shelamim dang ho ahileh vang (alhangpi’a sei ding’a) sun 2 le jaan khat sung’a nehchai ding ahiuvin ahi. Chuna ban’a Korban Todah a hung kitoh changlhah pheng 40 hojong hi ijat ham Matzot  hiuva, chuleh ijat ham Khametz jaona  changlhah hiuva ahi (tuchung Parasha a kisun bang’a).

Mefarshim ho’n aseinauva ipi ding’a Korban Toda hi nikhat sung’a nehchai (tichu sun khat le jaan khat) ngai tei-tei ngai’a ham itileh ajeh chu, adang ahipo’n Korban hintoh pa chun aloi-agol hotoh thanom tah’a aneh uva, achung’a thilkidang lhung pa chu thanom tah’a aseithei na ding ti ahiye (hetding chu Korban Toda hi Korban hin choi pa’n aloi-agol hotoh aneh uva, achung’a thilsoh hochu aheng uva asei ding ti ahi). Ajehchu mihem hina’a phat ache laise, ithanopna le ikipana jong chu dai deu-deu a ahin, kipana le thanopna asaan pettah a chu nehchai’a, thil umdan chu kipahtah le thanomtah a sei’a, P-thien vahchoi ding ti ahi. 

Langkhat a Khazal ho le Mefarshim ho chuleh Khokmei Mussar ho’n eihil uchu adang ahipo’n phatseh’a P-thien heng’a kipathu sei jing ding ti ahi. Or Hakhayim hakadosh in (Shemot 22:6 a hilchetna apehna a) hitin asei e: Ein lekha sha’ah ve’rega she’ein Hashem Yitbarakh ose pe’ulah  im ha’adam bein bibkhinat gufo bein bibkhinat tzarkhav. (Eipao a ledoh ding hileh “Hunseh le phatseh in P-thien in mihem chung’a, ,atahsa toh kisai hihen angaichat hotoh kisai hitaleh thilpha abol jing jieng e” tiding hinte). 

Ahileh tu’n veleuhen, chuti’a P-thien in ichung uva taanglou hiel’a thilpha abol jing’a  ahitah leh itidan a Khazal ho’n Korban Todah chu chuche mi 4 kiminphah ho khel-khel chun ahung toding atiuva hintem? 

Alshich Hakadosh in hiche kushiya pauhi adong in hitin ahilchetna ape e. Ama’n aseina ah ahiding dol tah’a chu thilpha ichung uva lhung jouse leh kipana inei jouseu chung’a Korban Toda hi ito ding dol uva ahi. Thina le hinna kikah’a gading a, damtah’a hung sohdoh ho bouseh in hiche korban pahi atodiu tina ima aumpoi. Hahsatna ima neilou heng’a, nomsatah a incheng pa/nu jieng in jong P-thien heng’a vahchoina pumgo-thilto aga to ding dol ahi. Hinlah mihem atamjo’n P-thien heng’a kipathu sei ding hi anakihepha ji tapo’n, donlou in akikoi jitai. Chuta chu mihem in ichung’a thilpha ho ihetphahlou a, P-thien heng’a vahchoina le kipathu sei ding ihin gelphah lou hiel tieng ikhahdohna ding’a P-thien in thina le hinna kikah’a eihin dinsah ji’a, chulai mun’a kuon a chu damtah’a ihung sodoh tieng leh bou” P-thien heng’a kipathu le vahchoina kasei angai tai” ti’a hung kigeldoh pan bep ji a ahiye. (Twipi pal galkai, gamthip-gam pal galkai, suongkul a kuon hungdoh le hapetah a dammo-veiset a kuon damdoh – hicheng 4 hohin adang hilou’a thina le hinna kikah a dingho avetsah a ahi’n, chutoh kilhon a Khazal ho’n atumbeleh a ahin minphah u tidan ahi. )

Alshich Hakadosh in aseina ah miching in ahileh vang nop asah nikho ho jieng in jong P-thien heng a kipathu asei jing in, chubep hilou in ahai-hu jouse chung jieng’a jong P-thien heng’a kipathu asei jing e. Chuti chun achung’a lhung thei ding thilse  chule hahsat-gentheina tamtah jong apeldoh thei in ahi.  

Ahileh tu’n i-kushiya u anina pa veleuhen. Ipi atileh Khatan le Kallah kipasah a chu Korban Todah tuh dan’a kisei a hintem? Chubep hilou’a hilai’a lungdoh umtah chu ipi atileh akicheng thah teni nupa, Khatah toh Kallah teni chu kipasah ding poimo a ham? Mihem kiti chun ji ahin nei’a, koppi ahin nei tieng midang in kipapi hih hen lang kipasah ding go hih jong leu amachu akipahsa hitalou a ham? Ipi atileh Khazal ho’n KHatan toh Kallah kipasah ding hi ahiti poimosah uva hintem?

Sefer Or Khadash in aseina ah henge, Khatan toh Kallah chu akichen lhon’a, tahsa ni chu khat ahung so tieng akipana lhon asaan dan chu atepi thei ding ima aumpoi. Hijieng jong leh chuche akipana lhon suboi thei ding leh lhomsah thei ding thil tamtah um a ahi. Tekahna a masang hinkho ding gelna a lunggim; tuchan a chu nungah –gollhang hinkho anamanlhon a, akhrayut –mopohna jong chutilom a lenlou anahiye. Hinlah tu’a hi jinei ahi lhon ta’n, achang a hinglou ah ahilhon tai. Chuti ahileh numei le pasal, leiset chena a ivet leh alunggel kibanglou, hindan opposite ni hung chengkhom ding kiti chu tijatna thei tamtah um a ahita’n ahi. Shalom Baith aumna dem? Kakitoh lhon in chamdel in kacheng khom jing thei lhon nadem? Chuta chu Khatuna kichai-chai, ajing nikho hungvah a kuon lunggimna thei ding le tijatna thei ding tamtah um a ahi. 

CHutobang lunggimna thei ding le tijatna thei ding lunggel ho in alunghon asuhboi’a, akipana lhon asuhdai louna ding’a chu jinei thah le akicheng thah ahung um tieng kikipapi ji a ahi. Ni 7 sung kikipapi a, thangvahna ho kisei’a akichengthah teni mu ding’a kichen kiti hi P-thien a kuon phattheina ahidan kivetsah a ahiye. Chuleh hiche akicheng thah teni ikipapi tieng uleh amani heng’a ivetsah u apoimo pen chu alunggimna pau chu ima ahilou dan, chuleh chutah sang’a hiche chu kipana hung kipatna, tichu mekor hasimkha ahijoh dan pa ahi. 

Tidan chu Khatan toh Kallah ding’a lunggim um pen le tijat um pen chu numei le pasal hindan kibanglou le ki-opposite hung kisuhto chu Shalom Baith aumna dem tichu ahipen e. Hinlah langkhat a mipi ho’n akicheng thah teni agakipapi khu adang hilou’a amani – hina kibanglou ni hung kigopkhom tah-tah khu gaki-kipapi hi’ah ahin, chu’a kuon a chu P-thien in numei le pasal kiti chu chuti mong’a asem a, khat-le-khat kithokhom a, khat in khat lhahsamna asuhbulhit theina ding joh’a ahidan gakivetsah a ahiye. Akibahlhon louna laitah chu kipana hung kipatna ahijoi ti ahi.

Ahileh tuchan’a isei ho jouseu toh chun Korban Todah in ipi kimatna anei em? Sefer Or Khadash in aseina a kichenna iti tieng thil ahina kibanglou, aki-opposite ni kigomkhom a khat kiso’a ahi. Chuti ahitoh kilhon in hichun akicheng teni lungsung’a lunghimona le tijatna ahin lhut ji’n, akipana lhon asulhadai khathei e. Chuma bang’a Korban Todah jong hi ivet leh (abul lang’a isei ma bang uve) changlhah hung kitoh hochu khametz jaolouna Matzot, chujong leh khametz jaona changlhah jong ahiuve. Chuta ahina kikhedel, ki-opposite teni Korban Todah a hung kitokhom lhon chu igelleh mihem hina ilungdong maithei uva ahi. Hinlah hiche teni, akibanglou teni khel-khel chu thilkidang - nes lhun jaal’a P-thien heng’a thangvahna a hung kitoh pumgo-thilto a chu kitohkhom lhon a, chu’a kuon a chu P-thien heng’a kipathu kisei a ahi.

Sefer Or Khadash in aseina a chuta akibanglou le aki-opposite del thil 2 hung kisoto a, chu’a kuon a chu mihem in P-thien athangvah thei leh hichu Korban Toda atuo toh thakhat ahi. Chuma bang’a numei le pasal, akibanglou le ahina kipumkheh del ni, hung kigomkhom jong chu iga kipapi a, P-thien a kuon ahi’n, P-thien janggop le khutsoh ahi ti’a ikipapi thei leh hichu Korban Todah toh kitekah a ahiye. 

SHABBATH SHALOM LEKULAM