Friday, March 4, 2022

Parashat Pekudei 5872

PEKUDEY, 5782

Le’ilui Nishmat Ya’akov Mate Ben Naomi, Avner Ben Avraham, Ngahlhing Bat Sarah ve’Shifra Bat Zimra. Tihyeh Nishmatam Tzrorah Bitzror Hakhayim

וַיְהִי בַּחֹדֶשׁ הָרִאשׁוֹן בַּשָּׁנָה הַשֵּׁנִית בְּאֶחָד לַחֹדֶשׁ הוּקַם הַמִּשְׁכָּן

Vayhi bakhodesh harishon bashanah hashenit be’ekhad lakhodesh hukam hamishkan…

(Kum nina, lha masapen chuche lha nikhat ni’n Mishkan chu tundoh in anaum e…)

~ Shemoth 40:17

Parasha masapa ho’a kisun bang chun Mishkan le asung’a um ding thil hotoh kisai natoh chu Am Israel te’n anapan tauve. Chuleh tuchung Parasha, Parashat Pekudey kichaina lang ivet leh Mishkan toh kisai natoh ho jouse kijo thieng toh Mishkan hung kitundoh thu akisun in ahi. Khazal ho’n aseinauva natoh chu Tishrei lha’a anakipan a Kislev lha’a anakichai a ahiye (Midrashei Khazal ho ivet leh Makhloket aum in, aipi chu hileh ngaidan akipom pachu tu’a isei pauhi ahi). 

Midrashei Khazal ho lah’a khat Psikta Rabbati ivet leh Mishkan le asung’a um jouse toh kisai natoh hochu Kislev tarik 25 ni’a anakichai dan in akisei. Hijieng jong leh Mishkan chu tundoh le thenso anahi pai po’n, tuchung Parasha a kisun bang in, Egypt a kuon apotdoh u akum 2 kipatna, lha masapen – Nissan lha, tarik 1 chun thenso in aum pan bep in ahi. Tidan chu thil jouse ajo thiengselna ding uva lha 3 lang analut’a, chuleh lha 3 tobang ma hitachu Mishkan chu tundohlou’a anaum a ahiye. 

Ahileh hilai mun’a Mefarshim tamtah in adoh u chu – Kislev tarik 25 a Mishkan toh kisai natoh jouse chu akichai thieng’a ahitah leh iti dan a kithenso pailou’a, lha chujat pichu kingah a, Nissan lha’a chu thenso a um pan bep a ham? Hiche thudoh hi Khazal ho’n jong adong uvin, adonbutna hitin anape’uve: Nissan lha a Mishkan thenso’a aumlona jeh pipen chu adang ahipo’n Yitzkhak avinu penna lha ahijeh ahi (Psikta Rabbati le Midrash Tankhuma Parashat Pekudey ve’n).

Mishkan toh kisai tohding jouse akijo thieng jou’a lha chujat tundoh le thenso lou’a aumchu Am Israel te analunghimo kei uvin, tundoh le thenso’a aum ding kal ngahla’n phatseh tobang in Moshe Rabbeinu chu anadong jing uve. Chubep hilou in alah uva leitzanei hador hochun hiti hin totnopna’n ananei uvin, “ahilou ngap leh ilamkai houhin P-thien thumop le deidan chu ahetthiem thei hih uva Mishkan hi tundohlou a hiti pi’a hi um a ahidem”. Khazal ho’n aseinauva P-thien in ahileh vang Yitzkhak Avinu penna lha a chu Mishkan tundoh le thenso’a aum ding adei’a, Am Israel te ding’a chuche lha chu kipana in alodim ding adei toh kilhon’a lha chujat chu anakhongai sah uva ahiye ti ahi.

Ahileh Mishkan kithensona ding chu ipi ding’a P-thien in Yitzkhak Avinu penna Nissan lha khel-khel a chu adei ah hintem? Mefarshim ho’n aseinauva ajehchu P-thien a ding’a atahsa-pumpi phal ngam’a, pumgo-thilto a todoh ding jieng jong ana-iit lou’a chu Yitzkhak Avinu (akeidat Yitzkhak a chu) ahiye. Chuleh Mishkan a natoh (avodah) pipen chu adang hilou’a pumgo-thilto kitoh jing (niseh leh Korban Ha’Tamid chu nivei anakitoh jing jieng ah anahiye) chu ahi. Chutoh kilhon a midda-kenegged-midda a P-thien in Yitzkhak Avinu penna lha khel-khel a chu Mishkan thenso ding’a thu anapeh’a ahi. 

Langkhat a khokmei mussar ho’n hilai’a kuon hin mussar heskel – eiho ding’a kihilna hoitah khat jildoh thei aum e atiuve. Hiche chu  savlanut – lungnieng ahilouleh lungkhi-hat toh kisai ahi. Mishkan le asung’a um thilho toh kisai natoh chu lha 3 sung in chai in anaum tai. CHuleh iseisa ma bang uvin tundoh in anaum paipo’n, lha ijat ham hitichun akijam in, Nisaan lha in tundoh le thenso in anaum pan e. Midrashim ho’a kisei ma bang in Am Israel te chun Mishkan kitundoh ding le kithenso ding chu anangah lel lheh jieng uvin. Phatseh tobang in Moshe Rabbeinu chu adong jing uvin, hinlah P-thien thupeh chu ahileh Nissan lha a tundoh le thenso ding ti ahi.

Ahileh ipi ding’a lha chujat chu Mishkan tundoh lou le thenso lou’a anaum ah ahidem? Khokmei Mussar ho’n aseinauva ajehchu adang ahipo’n, P-thien in Am Israel techu savlanut poimo dan ahilnuom jeh ahi atiuve. Mefarashim tamtah in aseinauva khet ha’egel chu anaumlou hileh Mishkan ngailou ding ah ahi. 

Tuchung Parasha’a Mishkan chu “mishkan ha’eduth”- hettohsah ponbuh ti’n akiminvo in; chuti ahileh Mishkan chu ipi hettohsah a hung pang’a ham?  Rashi Hakadosh le Mefarshim dang-dang ho’n aseinauva “khet ha’egel a Am Israel te chonsetna pa thoidamna ding le P-thien sh’china amite lah’a ahung chen kitna ding pa hettohsah kiseina ahi” ti’n asei uve (Rashi Shemot 38:21 ve’n). 

Sinai muol’a Torah anakisaan uva Am Israel te lhagao lang dinmun’a anasan dan uchu Mishkan umlou hiel’a jong alah uva P-thien shchina chengthei ah anahitai. Hinlah bongnou-lim ahou uva, ahung chonset phat uchun chuche darga pachu anamansah tauvin; alah uva P-thien Sh’china ahung chenkit theina ding’a lampi umsun chu Mishkan asah uva leh ti ahitai.

Ahileh chuchan a lhagao lang’a sang techu ipi atileh khet ha’egel achu kipallhu thei uva ham? Ajeh seithei tamtah um nante. Hinlah ajeh pipen khat chu savlanut ananeilou jeh u ahi ti’n Khokmei Mussar hon asei uve. Moshe Rabbeinu in mipi hochu “ni 40 le jaan 40 jou tieng hung kile kit ding kahi” ti’n anavailhah e. Hinlah mipi hochun phat pachu anakihisap khel uvin, Moshe Rabbeinu hung kilekitna ding pungkah 6 vaat nalai jieng jong leh ngahjou talou in, analunglinglau uvin, hichan chu analhun lo tauve. 

Khokmei Mussar ho’n aseinauva amoh lunglinglau sang uchun alung’u anakikhi-hat u hen lang, lungnieng tah in pungkah ijat ham chu anangabe taleu Moshe Rabbeinu damsel’a ahung kile chu kipahtah’a analamto diu, chonsetna a chu lhalut mahlou diuva ahi. Hinlah savlanut aneilou jeh uchun ima jouse geltoh det-det lou hiel in kino the-thu in thil anabol uvin, tamtah asuhsetlo tauve. Chutichun avel’a P-thien Sh’china pa alah uva ahung chenna ding thei in Mishkan chu sah ahung ngaita’n ahi. 

Mishkan chu ahin sa tauvin. Tishrei lha chun pat ahi’n; Kislev 25 ni’n ima jouse jo thieng ahitai. Am Israel te kinepna chu jo thieng’a aum um leh tundoh a umlei ding, chuleh thienso hipai ding,chuta chu alah uva P-thien Sh’china chu hung nung chen kit ding ti anahiye. Hinlah hiche Mishkan hung kisahlona jeh pipen chu savlanut aneilou jeh uleh midot lang’a lhahsamna ananei jeh u ahitoh kilhon in P-thien in Mishkan kitundoh ding le kithenso ding chu lha ijat ham in anavochon tai. 

Khokmei Mussar ho’n hitin asei uve “Shas pumpi somvei-javei chai sang in Midot ra’ot – umchan hoilou khat jieng jong semphat ahahsa joi”. Mishkan kitundoh ding le kithenso ding hung kivochon jong chu adang ahipo’n, Am Israel te’n savlanut pa poimo dan ajildoh uva chuleh ipi jeh’a chuchan gei uva, anakipallhu uva ham ti athahbeleh’a khahdohna ahin nei uva, chu’a kuon kisemphatna ahin neitheina ding’u ahi’in ahi.         

 

SHABBATH SHALOM LEKULAM