Friday, August 9, 2019

Parashat Devarim 2

Yonathan Haokip

Dvarim sung hi lekhabu chuombeh khat to bang ahi. Hiche hi Moshe Lekhabu anga channa ahin, hiche sung’a hin Moshe’n Pathen akuona athu het ho chu ama hetdan in asei in, thupieh ho jong nidang a bang in “Pakai in Moshe jah a hitin aseiye..” ti umtalou vin, Moshe’n ama hetna dungjui in thupieh thah ho leh alui ho ahinvel sei kit in ahi.

Devarim 1:1, 3,5 sung hi veleu hen, Moshe min thumvei akiphapuoh in ahi. Akiphah puoh dan hi veleu hen, “Hiche thuchengse hi Moshe’n asei in ahi…” “….Israel chate komah Moshen hitin anaseiye…” Chuleh “Moshe in ama machamtah in thupieh ho ahilchien in ahi.” Bung 1:1. 3, 5 sung’a Moshe thusei dan hi Dvarim lekhabu sungsea a ding’a Thumakai ahi. Hiche toh kilhon in, Dvarim lekhabu hi hop 3 in akihom khen in ahi. Hop masapen sung’a chun Moshe’n Israel chate aphona thu ahin, Ahopni channa chu Thupieh som avel sei kit in, chuleh Torah sung’a thupieh tamtah ho jong avelsei in ahi. Ahopthum channa chu ahileh Phatthei buohna leh Gaosap na thucheng ho ahi. Hiche jeh hin Dvarim lekhabu hi Mishneh Torah tin jong akihei.

“Akum somli lhinna, lha som le lhakhat, nikho masa nin Israel chate komah Moshe’n hitin anaseiye…” (Deut. 1:3) Moshe’n athi ding kuon in Israel chate aphoh in ahi. Ipu Yacov in jong athi ding kuon in bou achate aphoh in ahi. Hiche a kuona jildoh thei chu ahileh, mikhat chun achate chu athi dingkuon tilou adang’a apho lou ding ahi, ajeh chu Yacov chun achate anaphoh henlang hileh lunghang uva apau adalhah uva kikhentel diu ahi; athi ding kuona aphosalna chu athi jou teng leh achaten kisihna anei thei diu, kisiempha thei diu ahi. – Rashi.
Mikhat chu akipho sal tengleh, akipho na angainomlou jeh a chu ama dihna ahinsei ding, adinmun adihtei tei theina ding’a thu tamtah asei ding, hiche chun miphoh pa alung ahanbesah kit ding ahi. Hichepet chun miphoh pa chun donbut da kit henlang hileh, amipho pa chun kadihnai tia akilah kit ding ahi. Hitia kinielna ahung umteng kinahna hungpot ding ahi.  

Tuchung Parashat Dvarim hi hapta thum sung (17th Tammuz apat 9th of Av) in kumseh leh akisim in ahi. Parasha sung’a hin thupieh ni aumin, 1. Torah hetgilna neilou chu Thutan’a pang thei lou ding. 2. Thutanna sung’a koima panpitum neilou ding.

Hiche Parasha sung’a hin sum le pai chungchang a juiding’a pha ho akisei in ahi. Sum atam alhom umlou’a, sum le pai chung chang a kitahna neiding, chuleh thutan hon thu adih a atan diu, koima cha thusei angaipieh lou diu ahi. Thina thei gotna chung chang’a thutanna aumteng, hettuohsah’a pang ding mi chu a Thutana jong pangthei lou ding ahi. Ajeh chu hettuohsah’a ding ding pa chu Thutan in pang taleh, ama deilam’a thu atan ding ahitan, athutan chu dih ngel tajongleh, mipi vetding’a chu ama deilam’a thutan in aumdoh in ahi.

Parashat Dvarim hi kumseh’a 9th Av masang’a akisim jing jeng hi ajeh aumin, chuleh sungthu umdan toh akitoh.   Temple akisuse tan, Israel te vannoiyah thecheh in aum un ahi, ajeh chu i-lhagao u, itasau leh sum-le-pai manchah dan chung’a  Torah daan ho ijuitapouvin ahi. Rabbi hon asei  un, Temple masapen chu MILIM HOU, JONTHANHUOINA leh TUOLTHA jeh a kisuse ahi. (Talmud Yerushalmi Yoma 1,1). First Temple kisuhsiet joua kuon in, hiche chonsetna thum hon atohsiet jouse hi akisiempha hihlaiyin, Second temple akisahdoh jou in jong akisiempha hihlaiye.
Milim Hou jeh a chonsetna hin iLhagao u asuniem in ahi, chuleh Pathen tailou pathen dang aum’e tia ilung’a gelmai mai jong phallou ahi.

Jonthanhuoina chonset hi itahsa tibah jouse kitho’a chonsiet abol ahin, chonsietna thei thildang tamtah umjong leh, Jonthanhuoina jeh’a chonset tailou, tahsa tibah jouse pan khomna chonsetna adang aumpoi. Tuoltha chonsetna jong hi ikhut mai mai ahipuon, itahsa tibah jouse kitho’a abol ahijeh in, hiche jong hi chonsetna sang khat ahi. Jerushalem a cheng mite chu hiche chonsetna a hin anachonseuvin ahi, “Jerushalem a cheng’a khut chu thisan adime..” (Isa.1:15)

Hiche khang mite chu Sum-le-pai lama jong ana thudih joupouve. “Na vaihom te jong mithudih lou leh jonchih tah’a gucha ngen ahiuvin, nehguh jeng abol un ahi.” (Isa. 1:23)

Pathen in Israel te thecheh aumdiu tia athusei hi eiho phatchuomna ding maimai hilouvin, Pathen in jong aphatchuom pi ding ahi. Rabbi Eleazar in (Pessachim 87) sung’a asei in: Pathen in Israel chate hi namdang ho lah’a athechehna ajeh chu ahileh, namdang hojong Judaism hou’a ilah lutthei na diu ahi, ati, Hoshea 2:25 “Keima jal’a, Keiman amaho (Israel) chu Leiset pumpi jousea katu ding ahi.” Mikhat chun muchi atu teng, ahungga phat leh, atujat sang’a tamjo aneithei na ding ahi. Israel chate gamtina akithecheh u jong hi muchi kitu tobang ahin, Pathen in Ama bou hi Pathen ahi tihi mijousen ahinhet theina ding’a Jews te hi athecheh ahi. Rabbi Yochanan in hiche toh kitoh a dingin, Hoshea 2:25 “Keima kamite hilou ho chu – Kamite tia kakou ding ahi.” Rashi in asei in, hiche chung chang thu kisei hi, Judaism a Convert hung kibol ho aseina ahi, ati. Israel chate thecheh um jat sang’a tamjo  Messiah hung tengleh Gamtheng a hung lutdiu ahi, ajeh chu Convert jouse jong hunglut ding ahi. 

Le Illui Nishmat : Itiel Haokip ben Khavivah, Boaz Kipgen ben Avraham, Makhir Lhanghal ben Leah, Shaul Khongsai ben Avraham


Yonatan Haokip