Friday, August 30, 2019

Parashat Re'eh

Yossi Lhungdim
ראה אנכי נתן לפניכם היום ברכה וקללה
"Re'eh anokhi noten lifneikhem hayom berakhah uklalah.."
Ve'n tuni'n keima'n namasang uva phattheina le gaosapna kahin pe e ~ Devarim  12:26

Hilai pasuk a "Phattheina le gaosapna" kiti hi ipi kiseina ham?
Rashi'n  ahilchetna ah "Gerezim muol le Eival muol a kisei phattheina ho le gaosapna ho" ahiuve ti ahi.
Gerezim muol le Eival muol a kisei phattheina le gaosapna ho chungchang ah Khazal ho'n Masechet Sota 32A ah hitin asei uve: Gerezim muol a chu phung 6 – Shimon, Levi, Yehudah, Issachar, Yosef le Benjamin – ho se ding uva; Eival muol lang'a chu ahileh phung 6 ma – Reuven, Gad, Asher, Zevulun, Dan le Naftali – ho se ding uva ahiuve.
Hiche muol teni kikah a chu Mishkan a natong thei ta Levi ho le Kohanim ho, Aron Ha'kodesh pum a, ding uva phattheina le gaosapna thu hochu asap jiu; Phattheina thu asap tieng uleh Gerizim muol lang chu angat uva, Gaosapna thu asei tieng uleh Eival muol lang chu angat kit jiuva ahi.
Chuti'a chu phattheina thuguol khat asap chai tieng uleh alangtuo'a um mipi jouse'n "Amen" ti adonbut uva; aban a gaosapna thuguol khat asei chai kit tieng u jong leh amitakep chun "Amen" ti'a adonbut kit jiuva ahi. Hiti'a chu phattheina le gaosapna chu alhah-kah lele uva, achai tokah challha ah ahiuve.
Ahileh hilai – Gerezim le Eival mun a thil kibol hi ipi vetsahna ham? Phattecha igel leh hetthiem ahahsa lheh in ahi. Ajehchu Gerezim muol hi phattheina ding nati tah'a, Eival muol chu gaosapna ding nati a ahitah leh, Kohen le Levi ho'n phattheina thu ahin sei tieng uleh Gerezim muol a ding ho bouchun "Amen" ti'n donbut uhen lang, chujong leh Gaosapna thu ahung kisei tieng Eival muol'a ding hobou chun "Amen" ti'n donbut leu kilom ah ahi.
Ipi atileh phattheina hihen gaosapna hitaleh akoi jousen "Amen" ti'a adonbut uva ham? Hiti ding chu ahileh ipi hop 2 a kihopkhen ngai khel khel a hintem? Gerezim muol le Eival muol a thil anakibol chun ipi lom lom  ham eihil nuom uva????
Langkhat a tuchung Parasha a ipi kisun am nung vet kit leuhen, Parashat Re'eh a pasuk masapen a chun "Re'eh anokhi noten lifneikhem hayom berakhah uklalah.." ti'n akisun e. "Berakhah uklalah…" – Phattheina le Gaosapna – kiti hi Mefarshim ho le Ba'alei Mussar ho'n aseinauva thil chi 2 kiseina ahipo'n thilkhat kiseina ahi atiuve. Hichu ipi kiseina ham iti leh thil jouse a hin Phattheina le Gaosapna aum khom sohkei e ti ahi.
Khovot Ha'levavoth in hiche chungchang aseina ah, thu umdan hetthiem ahina ding in Nei-le-Gou mangcha'n hiti'n eihil uve. Khovot Ha'levavoth in aseina ah, Hashem in mihem chu haosatna apeh tieng thil 3 jeh a apeh ah ahi ati.
Khatna a : Matanah, tichu thilthon peh. Hitobang hohi ahileh P-thien in mihem pa chu angailut jeh a apeh ah ahi e. Hichu Phattheina hi ah ahi.
Ahileh itobang haosatna chu P-thien akuon Matanah ahi ti kihedoh thei em? Mipa chu ahung haosat a kuon masang toh te'a lhagao lang'a lhahdaina ima anei hih'a, chutah sang'a hiche anei-agou pachun P-thien naa atohna a ahatsah cheh leh hitobang nei-le-gou chu P-thien a kuon ngailut jaal'a thilthon peh hi'a, chujong le Phattheina hi ah ahi e.
Nina a : Nisayon, tichu P-thien a ding'a kitah a hinam ti patepna. Ahileh itobang haosatna chu P-thien a kuon Nisayon hi a ham?
Nei-le-gou ninglhingset a ahin nei'a ahung haosat a kuon alungsung a chu anei le agou bou ahin gel jing jieng tah a, "Ipi kibol leh hiche sum-le-pai hohi phate'n kakikoiching in kaveipung thei dem" ti lunggel ahin nei jing a ahitah leh hitobang chu ama ding'a P-thien a kuon patepna hi ah ahi.
Hitobang chu imadang ahipon, P-thien a kitah le kitahlou vetlhahna  patepna ahibou e.
Thumna a: Onesh, tichu gotna.
P-thien in miphalou chu ahin got ding tieng leh hiche leiset a haosatna le ninglhinna ho achung'a ahin lhunsah ji'n; hiche haosatna ho'a kuon a chu leiset nopsahna ho bouseh a akisah  boi'a, lhagao lang'a anung thodoh kit thei tahlou hiel na ding'a a-duthusam jieng a jong agel phahlou gei haosatna kipe ji nalai ah ahi. ( Aveira goreret Aveira toh kitoh a achung thu kitan ah ahi ti ahi e.)
Hitobang haosatna hi koi Berakhah malah Klalah joh ahi'n ahi. Ajehchu hitobang mi chun ahung lhung ding leiset'a achanvou muding ho jouse hiche leiset a akiluo ngimsel ah ahita'n ahi.
Ahileh ipi mong-mong ham "Phattheina le Gaosapna" itiu chu??
Maharam Shik in hiti'n asei e: Hiche hi imadang kiseina ahipo'n, thil kiti chu phattheina jong hithei, gaosapna jong hithei ti ah ahi e. Phattheina  dan a igel jong chu gaosapna  joh anahikha thei a; gaosapna dan a igel jong chu Phattheina joh anahithei kit ah ahi.
Ahileh mihem khat chun thil khat chu Phattheina ahilou le Gaosapna ahi iti ahetdoh thei ding ham?
Maharam Shik in hitin donbutna apei:
Tuchung Parasha a kisun,"eth ha'berakhah asher tishmeu el mitzvoth Hashem…" kiti ma bang'a mihem chu thil ahung lhung tah a, hiche thil achung'a alhun nung'a chu P-thien thu ahiding bang'a ajui jing a, Torah le Mitzvot ho ahiding bang'a ajui jing thei leh hichu Phatthiena ahi e.
Hinlah iham ti'a hiche thil achung'a hung lhun jou nung'a chu P-thien thu donlou-dailou a akoi a, Torah le Mitzvot ho akuon apaampet a ahitah kalse, hitobang thil achung'a lhung pa chu apet in thilpha tah toh kilou lheh hen lang, Phattheina dan in kilang jieng jong leh hichu Gaosapna hibou ah ahi.
Ahileh tu'n Gerezim muol leh Eival muol chung'a Phattheina le Gaosapna chungchang chu nung vet kit leuhen. Torah in Gerezim muol a chu Phatthiena um a, Eival muol a chu Gaosapna um dan in sei jong leh, Levi le Kohen ho'n Phattheina le Gaosapna thu asei hou chu Am Israel pumpi'n thakhat a "Amen" ti'a adonbut uva ahi'n. Hichun ipi avetsah a, ipi eihil nuom uva ham iti leh, isei ma bang uva apet a Gaosapna jong chu ikisemphat leh khonung a phatthiena a kiheidoh thei; langkhat a tu'a Phattheina dan'a igel pa jong chu P-thien lunglam ituo tah hih'a, Torah le Mitzvot ho akuon ipaampet leh khonung tieng gaosapna a kiheidoh ding ahi ti ahi e.
Phattheina le Gaosapna kiti chu thil jouse'a umsoh kei a ahi'n, hoiche pen chu ikisaan uvam ti eiho chung'a kingam hibou ah ahi.
SHABBAT SHALOM LEKULAM