Friday, July 10, 2020

Parashat Beha'alotkha

By Yossi Lhungdim

Le'ilui Nishmat Avidan Chongloi ben Avraham Rivkah Khongsai Bat Sarah. Tihyeh Nishmatam Tzrorah Bitzror Hakhayim 

לָמָּה נִגָּרַע לְבִלְתִּי הַקְרִב אֶת־קָרְבַּן
Lamah nigra lebilti hakriv eth korban…
(Ipi atileh pumgo-thilto toh theilou a kaum diu ham…)~ Bamidbar 9:7


Parashat Beha'alothkha a hin Am Israel te'n gamthip-gam a Pesach aman thu u akisun e. Chuleh hiche hi Egypt a kuon ahung potdoh u kum ni kipat kum a thilsoh ahi. 

Parasha a kisun ma bang in Am Israel te lah'a pasal ijat ham aboh ana um uvin; Korban Pesach chu aboh khat in ato theilou ah ahitoh kilhon in chuche kum Kalchuh Kut a Korban Pesach pachu anatoh thei tapouve. Chuti ahijeh chun amaho jong ahung uvin, Moshe Rabbeinu jah'a thil umdan chu kholchilna ahung nei uve.
Langkhat a Parasha ivet leh hiche aboh ho toh kisai chu "Vaiyhi anashim asher hayu teme'im…" ahilouleh "Vayomru ha'anashim hahema…" ti'n akisun in ahi. Chuleh Khazal ho'n eihil uchu hoilai mun hileh Torah a "anashim" ahung kiti tieng "milham mai mai hilou'a, Tzaddikim le Talmidei Khakhamim…" hiuva; Torah in thucheng aman pa'a kuon miho chu amihinau hetdoh thei ah ahi ti ahiye. 
Chuti ahileh hilaiya Moshe Rabbeinu heng'a hung'a, Korban Pesach atuo theilou ding jeh uva kholchilna hung nei ho hi Tzaddikim ngensen le Talmidei Khakhamim ngen tina ahiuve. Ahileh ipi ding'a hitobang dohna chu Moshe Rabbeinu ahung nei uva ahidem?
Hetding chu Halakha kinei a koi hileh "anus" – ama nop le daa umlou'a peltheilou boina in alapkhum a chu Mitzvah a kuon "Patur" hi ah ahiye. Chukit leh  Halakha kit khat chu "Ha'osek be'mitzvah poter mi'mitzvah" – tichu koi hileh Mitzvah khat'a kisaboi a chu Mitzvah dang khat'a kuon Patur ah ahi. Masechet Succah a Khazal ho'n ngaidan khat apehnauva hiche aboh jeh uva Korban Pesach toh theilou hochu ipu u Yosef gu-le-chang kikoina aron poho ahiuve; Chuleh ipu u Yosef gu-le-chang poh-le chu Mitzvah ahitoh kilhon a amaho chu Korban Pesach a kuon patur hiuva ahi. 
Chuti ahileh hiche teni a kuon mudoh thei chu Moshe Rabbeinu heng'a hung ho chun Korban chu ato'u ngai him him lou tina ahi. Chuti ahitah leh ipi ding'a tuo ding asom tei tei uva, Moshe Rabbeinu heng'a Korban Pesach atuothei na ding u lampi ahung hol u ahidem?
Harav Moshe Feinstein in hiche ithudoh houhi adong in hilchetna hoitah khat apei. Chuleh ama'n hiche ithudoh pau hilchetna chu ihetthiem theina ding uvin Brith Milah tieng naosen-pasal Brakha kipe ji toh kisai in hitin dohna asem e: Brith Milah tieng naosen-pasal chu hitin phatthei akiboh jiye,"keshem she'niknas labrith kakh yikanes latorah velamitzvot velakhupa ulema'asim tovim…". Langkhat a hiche brakha pahi ivet leh "ma'asim tovim" pa ahung jao khu hetthiem ahahsai. AJehchu "latorah velamitzvot" iti a ahileh "ma'asim tovim" jong chu ahuop a ahitai. CHuti ahileh ipi ding'a "ma'asim tovim" jong hi atum beleh'a kipansah ah hintem?
Rav pa'n aseina a Torah iti tieng Talmud Torah – Torah a kidii jing ding chu avetsah a, Mitzvot iti tieng asim/ajil bep hilou'a Mitzvot hojong asuhbulhit ding ti ahi. Hiche teni hi poimo ah ahiye ajehchu Khazal ho'n aseima bang uva mikhat chun Torah asim jing'a ahivang'a a "action" a ima apohdohlou leh a Torah sim man aumpoi. 
Hinlah "Ma'asim tovim" pahi ahileh Torah le Mitzvot ho ngailutna anei thei a, thanomtah a Torah asim a, Mitzvot ho asuhbulhit jing theina ding'a Brakha kipe ah ahi. Mi khenkhat in Torah sim le Mitzvot ho suhbulhit hi ama ding'a "Duty" bouseh a alah uva abol uva ahi'n; KHenkhat in ahikit leh Torah asim hihen, Mitzvot abol hitaleh ama minphatna ding le mi'n ajabolna ding jaal bou'a abol kit uva ahi. HIche ho  jouse'a chu Torah Lishma pa ima umlou ah ahiye.
Hijieng jong leh langkhat a, mikhat chun Torah le Mitzvot hochu ngailutna ahin neithei tieng abol jouse thanomtah in abol ji'n. Hiti'a chu athil bol jouse jong "Torah lishma" hiji ah ahitai.  Naosen Brith kibol ni'a Brakha a "ma'asim tovim" hung jao chun hiche Torah ngailutna le thanopna pa chu avetsah ah ahi.
Ahileh tuchung I Parasha uva Korban Pesach tuh theilou ho jong chu ipi ding'a Moshe Rabbeinu heng'a hung uva complain ahung bol uva ahidem? Halakha ahetlou jeh u ham tiding'a la Tzaddikim le Talmidei Khakhamim ngen ahiuve iti kit uvin? Ipi jeh pentah ahidem? AJehchu imadang ahipo'n Torah le Mitzvot pa angailut vaal jeh u ahiye. Iseima bang uva amaho chu Korban Pesach a kuon Patur hiuva ahinai. Hijieng tajong leh hitobang Mitzvah loupi tah khat achaan ding u chu agel uleh apotnat uva, chuche Mitzvah pa chu iti kasubulhit tei tei thei diuvem ti'a Moshe Rabbeinu ahung doh uva ahijoi. 
Ahileh amaho chun ipi loman akisaan uvem? Harav Yekhezkel Levinstein in aseina ah hiche a Mitzvah ngailutna pau le Mitzvah suhbulhit tei ding thanopna aneipa jaal uchun Kut dang ho'a um khalou hiel, Pesach bou in anei, Pesach Sheni chu P-thien in Am Israel te jouse a ding in ahin pe in ahi.   
Chuti'a chu gou lah'a manlu pen Mitzvot pa chu P-thien in khat ei peh be uvin ahiye. r
 SHABBATH SHALOM LEKULAM