Friday, February 25, 2022

Parashat Vayakhel 5782

 Vayakhel 5782

Le’ilui Nishmat Ya’akov Mate Ben Naomi, Avner Ben Avraham, Ngahlhing Bat Sarah ve’Shifra Bat Zimra. Tihyeh Nishmatam Tzrorah Bitzror Hakhayim

וַיַּעַשׂ אֵת הַכִּיּוֹר נְחֹשֶׁת וְאֵת כַּנּוֹ נְחֹשֶׁת בְּמַרְאֹת הַצֹּבְאֹת אֲשֶׁר צָבְאוּ פֶּתַח אֹהֶל מוֹעֵד

Vayyas eth hakior nekhoshet ve’eth kanno nekhoshet bemar’ot hatzov’ot asher tzavu petakh ohel mo’ed…

(Chuleh kitepna ponbuh kotphung’a lhacha numei ho phatvet ho’a kuon chun sum-eng kuong le atunna ding sum-eng keng asem e…)

~ Shemoth 38:8

Israel chate’n sana’a kisem bongnou lim ahou jeh uva suhmang’a aum louna ding uva Moshe Rabbeinu taona chu Yom Kippur nikho’n P-thien in asaan peh in. Chutoh kilhon in chuni ma chun songpheng nina pa toh Sinai muol’a kuon chun Moshe Rabbeinu ahung kumsuh kittai. Chuleh ajing nikho (Yom Kippur ni jing) mama chun Israel chate jouse akou khom in, Mishkan sahna ding’a thupeh hochu aseipeh in, chuti chun natoh jong pat ahipai pai ta’n ahi. 
Mishkan sahna le asung’a um ding thil ho semna a chun Israel chate sung’a khutthiem jouse’n pan ala uvin, akithokhom sohkei uve. Hijieng jong leh amaho jouse chung’a thil kibol jouse vesui ding leh Mishkan sung’a thil umho sem ding chun P-thien in Betzal’el chu alheng doh in, chuleh akithopi ding chun Ohaliav jong atum in alhengdoh e. 
Mefarshim ho’n aseinauva Betzal’el lhendoh’a aum jeh chu adang ahipo’n apu-apa teho mesirut nefesh jaal ahi atiuve. Twipisan ahin kaan diuva twipi sung’a kichomlut masapen chu Yehuda phung’a Nachshon Ben Aminadav anahi’n; chukit leh Khet Ha’egel a jong mipi ho suhkhel anaphohsal’a ahinkho anachaan a chu Yehuda phung’a kuon Khur ahiye. Chuleh tuchung Parasha ivet leh Torah in hiche mesirut nefesh pa atahlah nom jeh in “Betzal’el ben Uri ben Khur lemateh Yehuda” (Yehuda phung’a kuon Khur chapa Uri chapa Betzal’el) ti’n asun in ahi.
Rabbeinu Bachaye ahi’n, chuleh Mefarshim dang-dang ho ahiuvin, aseinauva Israel phung 12 lah’a atampen le aloupi pen chu Yehuda te ahiuve. Langkhat lang’a aneo pen le alhom pen a chu Dan te ahiuvin ahi. Mishkan kiti chu Israel te sung’a P-thien sh’china hung chenna ding mun ahitoh kilhon’a phung khat in atum’a akiletsahpi’a, akitumneisah louna ding, chuna ban’a Israel chate jouse chu koi phung ti khenchom umlou’a abon uva P-thien masang’a thakhat le akibang sohkei uve ti vetsahna ding’a Dan phung’a kuon Ohaliav le Yehuda phung a kuon Betzal’el chu P-thien in analhendoh ah ahi. 
Chutichun Betzal’el chun Mishkan sung’a um ding thilho – Aron Habrith, Keruvim, Shulkhan, Menorah le adang-dang, aboncha’n asem sohkei e. Hinlah kidang tah khat chu tuchung Parasha ivet leh aron chungchang bou’a chun “vayyas Betzal’el eth ha’aron”(Betzal’el chun aron chu asem e) ti’n amin kichehtah in akisun e. Thildang-dang ho vang chu ama sem ahi jieng vang in amin akisun tapo’n, “vayyash…”(ama’n asem e tiding ham) ti joh in akisun in ahi. Vetsahna a “vayyash kapporet zahav”, “vayyash shnei keruvim”, “vayyash eth hakior nekhoshet”…
Ahileh iti dan a aron chungchang bou’a hi amin phatecha Torah in ahin sut a hintem? Meshek Khokhma in hiche i-kushiya uhi adong in hitin hilchetna ape e: Beith Hamikdash Harishon hihen Baith Sheni hitaleh, Aron Habrith tilou adang ho jouse (shulkhan, keruvim, menorah le adang-dang) chu athah beleh’a anakisem kit uva ahiuve. Chuma bang’a Beith Hamikdash Hashlishi hung kitundoh kit tieng jong leh hiche hohi athah beleh a hung kisem kit ding uva ahi. Hinlah Aron Habrith ahileh vang selmang’a anaum tokah’a chu Baith RIshon hihen Baith Sheni hitaleh hiche Betzal’el sempa bouseh chu anakimang jing ah anahin ahi. Chuleh khonung’a Baith Shlishi hung kitundoh kit tieng Betzal’el sem aron habrith pa chu akiselna’a kuon hung kiladoh’a, avel a kimang kit ding ah ahi. Chujeh’a chu Torah in hiche aron habrith chungchang’a hi Betzal’el min chu kicheh tah’a ahin sut khel-khel ah ahiye.
 Isei ma bang uvin Mishkan sung’a kikoi thilho jouse chu Betzal’el in anasem e. Achesa Parasha ho ivetleh hiche athilsem ho jouse chu ichan a alet uva ngai ham, tichu adung-avai-asaan phatechan akisun sohkei in ahi. Hinlah kidang tah in Torah in kior ahileh vang ichan a adung-avai alet le asaan ngai em ti asuntapoi. Ipi jeh hin tem?
I-kushiya u ihilchet masang uvin kior hi itobang ham ti sei masa di leuhen. Beith Hamikdash (ahilouleh Mishkan) a natong Kohanim hochun jingkah seh leh akhut le akeng hou asil thieng jiuva ngai ah anahiye. Khut le keng sil thieng lou’a Beith Hamikdash a natong Kohen kiti chu athilbol pasul che’a chule achung’a gotna mitat biydei shamayim chan gei lhung thei ah anahin ahi. Hetding chu hiche’a kuon a hi tulaiya netilat yadayim shel shakharit (jingkha hung tho’a khutsil) jong kijildoh ah ahiye (jingkah’a khut kisil ji hi ajeh tamtah aumnai, tu’a Kohen ho khutsil pa jong hi khat ahi ti ahi).  
Ahileh hiche Beith Hamikdash a natong ding Kohanim ho’n akhut hou  leh akeng hou asilnau twi chu hoi’a kuon alah ji uva ham itileh kior a kikoi twi pa’a kuon bou chu ahingai ah ahi. Kior kiti hi kuong/beel jatkhat hi’a, Beith Hamikdash sung’a heikhal lutna kom veilang’a chu anakikoi ah ahiye. CHuna ban’a pasal in ajinu midang toh aginmo tieng anakidonsah ji sotah twi jong chu hiche kior sung’a um twipa bouseh a kuon anakila ji ah ahinalai in ahi. (Kior toh kisai Halakha ho hetbe nuom neiho’n Rambam Hilkhot Bi’at Mikdash Chapter 5 ivet thei uva ahi.) 
Ahileh tu’n i-kushiya uva nunglut kit taleuhen. Ipi ding’a kior kisemna ding chungchang toh kisai’a Torah in a size ima asutlou’a hintem? Tuchung Parasha ivet leh hiche kior kisemna toh kisai avel in akisun kit in, chuleh Parasha a kuon kimu chu numei ho’n sum-eng a kisem aphatvet hou ahin tuokhom uva, chu’a kuon a chu Betzal’el in kior chu ahin semdoh ah ahi. 
 Rashi’n Midrash Tankhuma pansan’a aseina ah numeiho’n aphatvet hou kior semna ding’a ahin tuo’u chun Moshe Rabbeinu in anala nompoi. Ipi jeh in em itileh numeiho’n kijep-hoina ding’a aman u thil kiti chu yetzer hara thaneina thil ahi’n, hitobang chu iti Mishkan a man ding thil-thienghou khat semna’a kijang thei ding ham ti anahiye. Hinlah P-thien in ajah’a “Numei ho thil hinchoi chu la in lang hin; thildang-dang hung kitoh ho sang in amaho thil hinto chung’a hin kalung alhai pen e. Ajehchu hiche jaal’a Am Israel te pung uva chujat chu phathei uva ahi “ ti’n asei peh e. Egypt gam’a sohchan lai’a pasal hochu chol-le-nang a ahung lhun tieng uleh ajitehou phatvet mai’a phatecha anakijempah jiuva, ajipa te houvin adei-deina ding uva anakisem ji uva ahiye. Chuta chu cha-le-nao tamtah anahin thei uva ahi. Chuti chun Moshe Rabbeinu in jong chuche phatvet hochu anasaang in, chu’a kuon chun kior chu sem anahiye.  
Chujong leh Rashi in aseina ah kior chu Am Israel sung’a numei, ajipa ding’a kitah tah’a pang’a, ajipa’n adei-dei theina ding’a kisemhoi ho hinto thil’a kuon kisem ahitoh kilhon a hiche kior sung’a um twi pa khel-khel chu sotah twi – pasal le aji kikah’a shalom baith umtheina ding thil’a chu kimang ah ahiye. Chukit leh Mefarshim ho’n aseinauva Israel numei ho’n Mishkan a koi ding kior semna ding’a aphatvet hou ahung tuo uva chu ipi avetsah uvem itileh “numei hina’a kijephoi-kisemhoi jing ding thanopna “ta’avat yofi” jieng jong chu P-thien a ding ahinah leh pailhah ding (bitul bol ding) khoh kasapouve” ti ahi.
Kli Yakar in aseina ah Israel sung’a numei ho’n kior semna ding’a aphatvet hou ahung tuo uva kuon ichan a kitup uva (tzanua) chuleh ichan a chonpha uva ham ti ahung vetsah uva ahiye ati. Pasal in ajinu aginmo tieng hiche kior a um twi chu kidonsah ji’a, amanu kitah le kitahlou photchetna anaum ji ah ahi’n; Hiche chu phatecha igel’a ahileh numei ding’a tijat umtah thil ahiye. Kli Yakar in aseina a hijieng jong leh Am Israel sung’a numei hochun “kajipa tehou ding’a kakitah u toh kilhon in hitobang thil chu kakicha pouve, chubep hilou’a keiho tah in asemna ding’a ngaicha thil hochu kahungtuo ding uva ahi” ti’n aseinalai uvin ahi ati. 
Ahileh tuchan’a isei hou se-se toh chun chunglang’a idoh u kushiya chun ipi kimatna anei ah hitan tem? Rabbi Elimelekh Biderman in aseina ah hiche ho’a kuon a kushiya pa hilchetna chu mudoh thei in aum e ati’n ahi. Rambam chapa, Rabbeinu Avraham Maimon in aseina ah numei ho’n kior semna ding’a aphatvet hou ahinto ding uva chu ipi abol uvem itileh suong ala uvin phatvet hochu asepse uvin, ahal-hal aso uvin ahi. Chuleh chuche ahal neocha-cha ho chu kior semna ding’a Moshe Rabbeinu heng’a ahinchoi uva ahi.
Rabbi Elimelekh Biderman in aseina ah ipi ding’a Mishkan sung’a um thil khujat lah’a kior chu adung-avai-asaan, a size ima Torah in asutlou ah ham? Ajechu Am Israel sung’a numei chonpha – nashim tzadkaniyot ho’n ahinto’u, phatvet ahal-hal a kisepse hochun adang hilou’a mikhat in a yetzer hara akibot pi’a, ajo a, chuleh ahal-hal a avohchep avetsah ah ahiye. Hitobang thil kiti chu thildang-dang sang’a P-thien mitvet’a lunglhai um pen le dei umpen ahitoh kilhon atam thei pen’a akituo laise P-thien a ding’a kipana kibe cheh ah ahiye. Chutoh kilhon a “kior chu alet-neo hitobang-hitobang hi hiding” ti’a Torah a kisunlou ah ahitai. Ajehchu asepna ding’a hung kitoh thil pa toh kitoh a alet-aneo kingam ah ahita’n ahi. 
SHABBATH SHALOM LEKULAM

Friday, February 18, 2022

Parashat Ki Tissa 5782

 KI-TISA, 5782

Le’ilui Nishmat Ya’akov Mate Ben Naomi, Avner Ben Avraham, Ngahlhing Bat Sarah ve’Shifra Bat Zimra. Tihyeh Nishmatam Tzrorah Bitzror Hakhayim

וַיֹּאמֶר אֲלֵהֶם אַהֲרֹן פָּרְקוּ נִזְמֵי הַזָּהָב אֲשֶׁר בְּאזְנֵי נְשֵׁיכֶם בְּנֵיכֶם וּבְנֹתֵיכֶם וְהָבִיאוּ אֵלָי

Vayyomer alehem Aharon parku nijmei hajahav asher beoznei nesheikhem beneikhem uvnoteikhem vehaviyu elai…

(Chuleh Aharon in ajah uva najitehou sana bilba holeh nachapa tehou le nachanu tehou a kuon a’sana hou gala uvin lang kaheng’a hin choi uvin…)

~ Shemoth 32:2

Moshe Rabbeinu chu lukhot habrith la ding in Sinai muol ah akaltou ta’n; ni 40 le jaan 40 hung um ding in Israel chate chu availhah tai. Hinlah mipi ho hisap dan toh kitoh’a chuche ni 40 le jaan 40 ahung kipel’a, Moshe Rabbeinu ahung kile lou phat in amaho jong ache uvin Aharon jah’a “Moshe thakhel a ei lamkai diu neisem peh uvin “ ti’n agasei tauve. 
Tuchung Parasha ivet leh chuche pet chun Aharon in ajah uva hitin asei e: Najitehou sana bilba holeh nachapa tehou le nachanu tehou a kuon a’sana hou gala uvin lang kaheng’a hin choi uvin… 
Hilai mun’a Aharon thilbol hi datmah umtah ahi. Ipi atileh mipi hochu photah sang’a “sana ho hinchoi khom uvin” ti’a asei ah hintem? Khazal ho’n aseinauva ajehchu adang ahipo’n pasal hochun ajitehou le achate houva kuon sana gala kigo taleu khat hochun ana-iit tei diu, chuta amaho kiboi kah’a phat ichan ham che man’a, Moshe Rabbeinu chu hung kileman ding ti ahi. Hinlah akinepna anabang tapo’n, pasal hochun ajite hou le achate hou kuon’a sana kalah sang chun amaho sana hochu apet-pet chun ahin tuh tauvin; Aharon in chuche sana hochu meithuh sung’a alelut’a ahileh erev rav holah’a doithem hochun athepnau mangcha’n chuche sana’a kuon chun bongnou-lim ahin potdoh sah tauve.
Chutoh kilhon chun Am Israel te khangthusim a ding’a pohnat umtah le laintah umtah mai – khet ha’egel chu anasoh ta’n ahi. Gemara Masechet Sanhedrin 102a mun ivet leh Khazal ho’n hitin asei uve,”akhang-akhang a Am Israel te ahung chonset uva, achung uva P-thien in gotna ahin lhunsah ji tieng chuche khang’a achonsetna pau toh kitoh’a achung uva gotna alhun bep hilou in Khet Ha’egel a anachonset jeh uva gotna jong chu achung uva alhunsah jing jieng e”. Tidan chu hiche Khet Ha’egel a chonsetna pa toh kitoh kigotna pahi akhang-akhang a kithoh jing nalai ah ahiye. Khafetz Khayim in aseina ah hiche Khet Ha’egel a chonsetna in ichan a thil akahset a ham ti ihet nuom le abailam pen a seithei khat chu hiche chonsetna pa jeh’a tunikho gei’a Aharon suon-le-pah hobou in Kohen hina chu aneithei uva ahitai. Khet Ha’egel anaum lou hileh Am Israel sung’a chapa peng masa jouse Kohen hidiuva ahi’n, hinlah sana’a kisem bongnou-lim anahou tah jeh uchun tuchan gotna akine jing in, Aharon suon-le-pah hobou Kohen ahiden tauvin ahi. 
Aipi hileh Khet Ha’egel toh kisai’a Am Israel te chonsetna hin ichan’a thil akahset ham ti tamtah seithei aum nai. Hinlah thilkhat chu aso tieng aphamo pen’a igel jieng in jong vah neocha beh (tichu ahoina lang’a seina thie) ananei tei ji’e. CHuma bang chun Khet Ha’egel a kuon jong hin Khazal ho’n thilpha jildoh thei tamtah amudoh uvin, tamlou veu hite. 
Gemara Masechet Avoda Zara Daf 4b mun ivet leh Khazal ho’n hitin asei uve: Lo asu Israel eth ha’egel ela liten pitkhon peh leba’alei tshuva. Eipao a ledoh ding hitaleh “Israel chate’n bongnou lim anasem uchu adang ahipo’n khonung’a Ba’alei Tshuva ho’n pansahna’a anei theina ding u ahi” ti ding dan hinte. 
Hichu Rashi Hakadosh in ahilchetna ah hitin asei e: Am Israel te Sinai mun’a aum uva, Torah akisaan pet uva lhagao lang’a a-darga u saan dan chu chutobang chonsetna a akipallhuh jieng diu chu thil hithei ahipoi. Ajehchu Tzaddikim ngen ahitauvin, Yetzer Hara jieng in jong achung uva tha aneilou ah ahitai. Hinlah P-thien amatah in khonung’a miho’n kihilna’a aneina ding uva achung uva “gezera” ahin lhunsah ah ahibou e. Chutilou hileh khonung’a achonse khat chu ahung kisimthah ding tieng “kei tobang hi koima’n jong ei dei tapon te” ti’a agel ding, kisemthah nuom jong leh pansahna thei aneilou jeh’a chuta chu mangthah pai-pai ding ah ahitai. Hinlah Khet Ha’egel anaum tah toh kilhon a, mi chonse tshuva neinuom a chun chutobang lunggel ahin nei khah leh “Che’n lang Khet Ha’egel a kuon gajildoh kigo’n; Chuta chonsetna sangtah nei ho jieng jong P-thien in angaidam nalai e” ti’a kiseipeh a kihilna kinei ah ahiye.
Chukit leh Midrash Tankhuma, Parashat Ki-Tisa ivet leh Khazal ho’n aseinauva hiche khet ha’egel a thilsoh a kuon P-thien in Am Israel te ichan’a angailut em ti mudoh thei in aum e. Chubep hilou’a Am Israel te’n chung’a apa’u lunglam abol tieng uleh ichan a P-thien in thilpha’a aphungvuh uvam ti mudoh thei ahi. Iti dan in em? Yosef Hatzaddik sopiteho’n asopipau ajohdoh jeh uchun Am Israel pumpi Egypt gam’a kitolsoh u hen lang soh gachang jieng tajong leu athilbol jeh uva Egypt gam’a Yosef chu leng gahithei a, kiel lhah sungse’a chu vaanoi pumpi in kihinsona’a anei uva ahi. Athilbol uchu dei um motah ahivang chun P-thein thilpha asodoh sah thou-thou e. Chuma bang chun Khet Ha’egel a jong thet umtah chonsetna aboldoh vang uvin P-thien in akhang-akhang a bei talou ding, isuhkhel hou thoidamna thei ding Mitzvah khat – Makhatzit Hashekel chu ihung pe’uve. 
Khazal ho’n Midrash Tankhuma a chu aseibe nauva P-thien a thet umtah Am Israel te’n abol uva kuon bon P-thien in thilpha asodoh sah thei leh ama lungdei le lunglam pachu bol jing taleu hen P-thien in ichan in ichung uva phattheina ahin lhunsah tadem ti ahi. 
Aipi hileh tamtah seibe thei um jong leh abul lang’a ina pat u sugiya pa’a chun avel in kinung chomlut kit taleuhen.  
Midrash Shemot Rabbah ivet leh Khazal ho’n aseinauva Moshe Rabbeinu muol a kuon ahung kumsuh’a thilkibol ho amu chun asopipa Aharon chung’a chun alung hang kigo’n ahi. Ajehchu ama’n ageldan a Aharon jieng jong chu mipi holah’a anajao a agel ah ahiye. Hinlah P-thien in ajah ah “Aharon lunggel le ipi ding’a hitachu abol ham ti ken kahenai. CHuleh athilbol jouse chu apha ding adei jaal’a abol ah ahibou e” ti’n aseipeh e. Hiche Aharon in “apha ding adei jaal’a abol” itiu chu adang ahipo’n, pasal ho heng’a “najitehou le nachatehou a kuon sana hin lakhom uvin lang kaheng’a hinchoi uvin” ati’a, chu’a kuon a Moshe Rabbeinu ahung kileman ding chu ahiye. 
Alshich Hakadosh in aseina ah Aharon Hakohen kinepna chu hiti ahiye. Ta’avat Mamon – nei-le-gou a kipopsetna hi ta’avot holah’a beitih neilou khat ahi. Atam nei pen pa jieng in jong “katam nei vaal ta’n ahun tai” tilou hiel’a adei be jing jieng ah ahiye. Chuti ahileh pasal hochun amaho sana hochu milim semna’a aman nuom lou diu, hiche ta’avat mamon pa chun milim-semthu houna ding’a lunggel le thanopna – ta’avat avoda zara anei pauchu ajo tei ding ah ahi. Chuti ahileh Aharon chun Pasal ho heng’a ajitehou le achatehou a kuon sana ho agalah ding uva asol kit’a ahileh khat ho’n asana hou ana-iit kit uva kiboi den ding u chukah’a chu Moshe Rabbeinu hung lhun man ding, mipi hochu chonsetna a kuon huoidoh thei diu ti ahi. Hinlah pasal ho ta’avat avoda zara pachun hiche ta’avat mamon pachu anajou jo ta’n, a sana hou jong iitlou hiel in pasal hochun amaho sana ho johchu anatoh doh tauve. 
Alshich Hakadosh in aseibena ah hilaiya Aharon Hakohen akuon ipi jidoh thei um em itileh mihem hina t’khunot vemidot hohi “hiche hi midot ra’ot – hina phalou mong mong ahi” ti’a seithei aumpo’n, aphalou pen jieng jong apha lang’a manchah thei ahi ti ahiye. Ta’avat Mamon chu thilphalou le mihem hina holah’a thet umpen ahivang’a Aharon Hakohen in aphalang’a ana manchah ah ahi (alolhin lou vang a). Chuti ahileh mihem in hiche umchan hoilou/phalou inei ho jieng jong chonset’a kuon kivenna a man thei tina ahi.
Vetsahna a munkhat’a khatuna umding bang hita. CHuleh Khatuna a jao ding’a chu kouna namutai. HInlah aboina chu ipi ham itileh Khatuna a chu mekhitza ima umlou, numei le pasal toukhom, lamkhom – achomlam a sei ding’a Halakha ima umlou a chelha ahitah bang leh, ipi bol’a chelou a, chonsetna a kuon kivendoh thei ding ham? HItobang dinmun a chu mikhat bang chun jou seinopna ta’avat hasheker bang anei tah leh hilai mun’a hi hiche amihina ahoilou/aphalou a igel pauchu amanchah a, aphalang’a aheidoh thei ah ahiye. Ajou asei’a, akilep a, Khatuna a chu achelou khoh lheh jieng tajong leh hiche ajou sei jaal’a kuon’a pritzut umna mun holah’a chu agalhat theilou leh thilpha ahiye. 
Chutobang ma chun Rabbi Eliyahu Dressler in jong alekhabu sut Miktav Me’Eliyahu khelek bet, amud 46 mun ah Rabbi SImcha Zisel min in hitin asei e: Thutah le thilpha hung potna thei ding a zou kisei chu thutah tobang ahi. Chutoh kitoh ‘a chu Shlomo lengpa’n Mishlei 8:12 mun a hita asei ah ahiye,”ani khokma shakhanti aramah”(Kei chihna kahin, kijoubolna lah’a kacheng e tiding dan ahi). Rabbi Eliyahu Dressler in aseibena ah hichu ipi kiseina ham itileh Yetzer Hara kitichu eima’n jong ama manchah “sheker”- kijoubolna pa manchah a chu lheplhah ngai ah ahiye. Yetzer Hara jona ding’a manchah hoipen chu ama chung’a eima joh in amamanchah ho leman ding chu ahi.      
  SHABBATH SHALOM LEKULAM 

Friday, February 11, 2022

Parashat Tetzaveh 5782

 Tetzaveh, 5782

Le’ilui Nishmat Ya’akov Mate Ben Naomi, Avner Ben Avraham, Ngahlhing Bat Sarah ve’Shifra Bat Zimra. Tihyeh Nishmatam Tzrorah Bitzror Hakhayim

וְאַתָּה תְּצַוֶּה 

Ve’attah tetzaveh…

(Chuleh nangma’n thu pe’n …)~ Shemoth 27:20

Khamisha Khumshei Torah sung’a parashiyot 54 holah’a Parasha 20 na, Parashat Tetzaveh a hin Moshe Rabbeinu min khatvei jieng jong akisun poi. Parashat Shemot a Moshe pen thu ahung kisut a kipat Parasha nukhah pen - Parashat Vezot Haberakha kichai gei’a Moshe Rabbeinu min chuonlouna Parasha umsun chu tuchung Shabbat a isim diu Parasha pahi ahi. Hiche toh kisai’a Mefarashim tamtah in dohna asem uchu “Ipi atileh Parashat Tetzaveh sung’a hi Moshe Rabbeinu min khatvei jieng jong kiphapohlou a ham?” tihi ahiye. 
Hiche thudohna toh kisai hin Mefarshim ho’n donbutna tamtah apeuvin, chuche holah’a achallang 2 (akoi jouse’n jong ina jahkhah tei tahdiu) veu hiti’n, chuleh hiche teni’a kuon chun eihon jong dohna sem so’n kit uhitin, hilchetna tamlou peuhite. 
Parashat Tetzaveh a Moshe Rabbeinu min khatvei jieng jong akisutlouna jeh chu:
#1. Amasapen a Moshe Rabbeinu hi Adar lha tarik 7 a peng’a chuleh hiche nikho ma’a hi aleiset hinkho anabei ah ahi. Chuleh hiche nikho lhunna hapta toh kimat’a kisim ji Parasha pahi kumseh tobang’a Parashat Tetzaveh hi ahikha ji’n ahi. Chuta Moshe Rabbeinu thina hapta ahitoh kilhon’a chuche hapta toh kitoh’a kisim ji Parasha pa’a chu amin khatvei jieng jong chuonglou ah ahitai.
#2. Anina a Am Israel te’n sana’a kuon bongnou lim asem uva, achonset jou u chun P-thien alunghangjah jieng in Am Israel te chu suhmang ding anagoi. Hinlah Moshe Rabbeinu atao in, P-thien heng’a hitin asei e “makheni na misifrekha asher katavta” (Nangma tah in nasut nalekhabu a kuon chun nei nuoimang in : Shemot 32:32 ven). Hilaiya sifrekha (ספרך ) hi sefer kha (ספר כ) ti’a jong simdoh thei ahi’n, hichu “lekhabu 20 na pa” ti’a jong lah thei ahi (chulhe chuche lekhabu 20 na chu Parasha 20 na, Parashat Tetzaveh hi ahiye). Ba’al Ha’Turim in aseina ah P-thien in Moshe Rabbeinu taona chu anasaang in, Am Israel te chonsetna chu anangaidam peh nai. Hijieng jong leh Tzaddik khat kamcheng’a kuon hung kondoh thucheng kiti chu apha hihen, gaosapna hitaleh P-thien in aguilhun sah thou thou a; Chutoh kilhon a Moshe Rabbeinu mi’n jong Parasha khat a kuon kiladoh ah ahitai.
Ahileh tu’n hilchetna masapa hi veleuhen, lungdon umtah khat mudoh thei aum e. Hichu ipi ham itileh Parashat Tetzaveh kisimna hapta chu Moshe Rabbeinu thina hapta toh akito man’a ipi atileh chuche Parasha a chu Moshe Rabbeinu min kiphapoh lou ah hintem? Athina hapta ahijeh tah-tah a chu Parashat Tetzaveh a chu amin chuong hen lang hileh kilomjo hilou ham? Tidan chu Torah thuhing pachu koima dang hilou’a Moshe Rabbeinu amatah in Am Israel te ding’a vaan a kuon ahin pohlhah a, chubep hilou’a hiche Torah jeh’a chu vaantil ho jieng toh jong gakidinte’a, ahinkho jieng jong achaanlo kigot a hilou ham? Chujong leh Torah hi P-thien jieng in jong “Torat Moshe avdi…” (Kalhacha Moshe Torah – Malachi 3:23 ve’n) ti’a aminvo a ahitah leh apenni le athini chuhna hapta’a kisim Torah simmun a chu amin kisutna Parasha ho kisim leh kilom ah hilou ham?
Hiche ithudoh uhi Harav Zalman Sorotzkin in alekhabusut Oznayim Latorah a anadong in hilchetna hoitah ape e. Ama’n aseina ah hiche a kuon a hi Khazal ho’n P-thien a tahsanna pa ichan a poimo’a chuleh tahsanna dihtah le thiengthou - “Emunat Israel Hatehorah” pachu itobang ham ti ei vetsah nuom jeh u ahi ti ahiye. 
Oznayim Latorah in aseina ah namdang-jatdang le sakho dang ho ivet leh amaho ding’a apoimo pen le aloupipen chu sakho hin pandoh ho le chuche sakho toh kisai’a pan la ho ahiuve. Mikhat techu asakho u ivet leh anikho thieng’u le anikho poimo ho jouse’u huhhihngpu a agelpa’u toh kisamkai ngensen ahiuvin ahi. Apenni chu amaho ding’a ni poimo pen; athi nikho jong nikho poimo hikit – chuta chu amachu P-thien sang’a boltheijo le sangjo in agel uvin ahi. Hinlah Juda te’a vang chuti ahipoi. Thiemgao lah’a sangpen le vaan’a kuon Torah hin polha, Moshe Rabbeinu jieng jong chu ichan in loupi jieng jong leh amachu P-thien in “amanchah ahi” tikhel chutilom a kitumbol’a, kidomsang’a a kiloupi sah dehlou ah ahiye. Chubep hilou’a apenni le athini toh kitoh hapta pa jieng’a jong chu Shabbat toh kitoh’a kisim ji Parasha jieng’a jong amin kiphapohlou ah ahitai. 
Ravpa’n aseina ah Khazal ho’n eihil nuom uchu P-thien a tahsanna dihtah le thiengthou kiti chu chutobang chu ahingai ah ahiye ti ahi. Achungnung pen’a P-thien chu koi jing ding, amachu amasapen le anukhahpen hisah jing ding; Torah sung’a thu kisun ho jouse jong P-thien amatah in ahinsut a, abul a kipat achaina gei amakhutsoh bouseh ahi ti a tahsanna thiengthou tah nei ding ti ahi. Hiche ho jouse chu Moshe Rabbeinu thina hapta toh kitoh Parasha pa hung kisim a, amin khatvei jieng jong kisutlou pa’a kuon a chu athah beleh a kigeldoh kit ji’a, Torah thuhing eihin pe’uva hatchungnung P-thien a tahsanna chu avel’a kikiphutdet kit ji ah ahiye.  
Ahileh tu’n chunglang’a hilchetna ipeh lah uva aninapa veleu hen. Khet Ha’egel jou’a Am Israel te kisuhmanglouna ding’a P-thien heng’a Moshe Rabbeinu atao’a chu ipi asei em, “makheni na misifrekha asher katavta” ti’n Am Israel te nasuhmang ding leh nalekhabu thieng a kon nei nuoimang in ti’n asei in ahi. Chutichun P-thien in jong Moshe Rabbeinu taona chu asaang in, Israel chate chu anasumang tapoi. 
Hilai mun’a kushiya dohthei, hetthiem hahsa tah khat chu ipi lung agel’a Moshe Rabbeinu chun Am Israel kisuhmanglouna ding’a chu “makheni na misifreka asher katavta” ti’a asei hintem? Thildang-dang pansan a, Am Israel te kisuhmanglouna ding chu athum theilou a ham? Tekahna Am Israel te nasuhmang ding leh keijong nei sumang in, ahilou leh Am Israel te nasuhmang sang in ka-zkhut jouse le Olam Haba a kipaman kakisaan ding ho jouse sumang in lang, chuche khel chun Israel chate hinghoi in… ti’a thil tamtah aseithei hilou ham? Ipi thu um’a “ Nangma tah in nasut nalekhabu a kuon chun nei nuoimang in “ ti’a Am Israel te suhmang’a aumlouna ding’a chu tao khel-khel ah hintem?
Hiche kushiya hilchetna chet tiding ham, Mefarshim ho’a kuon kasimdoh nai po’n (ahilchetna chu um tei ding ahi hinlah ihetna lhahsam jeh leh lekhabu akilhom sim nahlai jeh’a kisimdoh khalou lai hitei inte). Hijieng jong leh tunaicha chun besiyata dishmaya, chunglang’a kuon keimatah khidush eihung kipe dungjui in hilchetna hin pe kigo ing kate, kasei khah tah’a ahileh P-thien in eiho jouse phatthei eiboh u hen lang, chuleh adehset’a kanao aneopen Tiferet Bat Nirit (hapta kit a jinei ding ahita’n, tuchung Shabbat hi ama ding’a Shabbat Kallah ahitai) akieng-nei na mun’a ahung vangphatna ding le eiho Juda te chondan le Torah le Mitzvot ho toh kitoh’a insung ahin semdohna ding in P-thien in Torah sung’a kisun phattheina jouse toh hin phungvuh hen. 
Gemara Masechet Gittin 36b mun hihen Midrashim ho ivet leh Khazal ho’n Khet Ha’egel a Am Israel te chonsetna chu “numei ajineina kin umna,a khupah mun’a ajipa hilou pasal dang toh zong” toh atekah uve. Hichu ipi kiseina ham itileh Mefarshim ho’n aseinauva Sinai Muol’a P-thien ahung kilah’a Torah ihung peh uchu adang ahipo’n chulai mun’a chu P-thien in Am Israel techu aji ding’a ahung kichenpi a, Ketubah ding’a Torah chu ihung peh uva ahiye. Thiemgao ho lekhabu le thuseiho ivet jong leh mun tamtah’a Am Israel te leh P-thien kikah’a kiguijopna chu ba’al le’Isha – Pasal le Ajinu bang in akisei in, tekahna Shir Hashirim bang khu P-thien le ajinu, tichu Am Israel te kah’a kilangle’tona ahi’n ahi. 
Ahileh chuche Khatuna umna mun, Sinai muol’a chu Am Israel te’n ipi abol uvem? Sana a kisem bongnou lim anahou tauvin ahi. Chutobang’a thet umtah thil abol uchu Khazal ho’n numei khat ajineina khupa mun a pasal dang toh zong’a atekah uvah ahi. 
Ahileh Moshe Rabbeinu hung kile’a chu ipi abol em? Suongpheng teni chu asep se’n; Sana’a kisem bongnou chu mei in agou in, chuleh agoibuong in, twi-dung’a chun alehlut in, Am Israel techu atwi anadon sah e (Devarim 9:21 ve’n). Mefarshim ho’n aseinauva Moshe Rabbeinu in Am Israel teho chu chulai mun’a chu Sotah twi anadohsan a ahiye ti’n asei uve. 
Langkhat a Sotah twi kiti chu ipi kiseina ham itileh, ihetsa ma bang uva Beith Hamikdash anadin laiya chu  Pasal khat in ajinu chu midang toh aginmo tah’a ahileh Beith Hamikdash mun’a Kohen ho heng’a ahin pui ding, chuleh chulai mun’a chuche sotah twi pachu anadonsah jiuva ahi. Hiche sotah twi lah’a chu ipi jao em itileh P-thien minthieng kisutna klaf chu kidii lut’a, twi’a chu P-thien minthieng chu anakisumang ji ah ahi.
Hetding chu P-thien minthieng suhmang ding kiti hi Isur De’oraitah lah’a khat ahi. Tulai jieng a jong P-thieng minthieng kisutna thil ho jieng jong jaana neitah’a kibol’a, munkhat tou’a P-thien minthieng Yud, Kei, Vav, Kei bang chu aum khah leh noimang ding phallou ah ahinalaiye. Ahileh hiche Isur De’oraitah chu ipi ding’a Sotah Twi chungchang’a chu kiphal ham? Ajehchu Khazal ho’n aseinauva P-thien in hitin asei e, “nupa kikah’a kitona ding le Shalom Baith umna ding ahipou leh ka-minthieng jieng jong nuoimang ding khoh kasapoi” ti ahi. 
Ahileh tu’n i-kushiya pa uva chun nunglut kit taleuhen. Khet Ha’egel chungchang’a thilsoh ho jong chu ivet leh “numei ajipa aang’a zong” tobang hita, chuna ban’a nupa kikah’a Shalom Baith pachu keh toh thakhat ahitai. Tichu P-thien le Am Israel te kikah’a Shalom Baith chu keh ah ahita’n ahi. Chuleh thilsoh hochu Sotah chungchang tobang ahitah toh kilhon a Moshe Rabbeinu in jong Am Israel te chu chulai mun’a Sotah twi anadohsah a, chonsetna nei le neilou ho, tichu P-thien masang’a zong ho le P-thien ding’a kitah-tah’a pang hochu analhekhen ah ahiye. 
Ahileh nupa kikah’a kiginmotona ahung umtah’a, Shalom Baith chu keh ding ahitieng P-thien in ipi abol em? Shalom Baith umna ding ahipouleh “kamin thieng kisuhmang ding jong khoh kasapoi” ti’n asei e. Chuti ahileh P-thien le Am Israel kikah’a Shalom Baith umna ding’a chu Moshe Rabbeinu in ipi abol ngai em? Talmid lomed mi’rabbo – Talmid kiti chun a Rav pa’a kuon ajildoh ji ah ahi kitima bang’a Moshe Rabbeinu in jong a Rav pa –  P-thien amatah, likvodo be’atzmo a kuon a chu ajildoh a, P-thien heng’a “makheni na misifrekha asher katava”  ti’a asei ah ahiye. 
Henge, Am Israel te kisuhmanglouna ding’a P-thien heng’a Moshe Rabbeinu atao’a chu thildang-dang jong asei’a, Am Israel te’a ding’a  athumthei ah ahinai. Hinlah thilsoh holeh thil umdan ho avet’a ahileh Moshe Rabbeinu in amuchu P-thien le Am Israel te kikah’a thilsoh chu Ba’al le’Isha – nupa kikah a boina, Shalom Baith toh kisai ahitai ti ahi. Ahileh chutobang dinmun a chu ipi bol’a Shalom Baith pachu semphat thei ding ham itileh Moshe Rabbeinu in P-thien a koun ajildoh bang’a “makheni na misifrekha asher katavta” tichu ahiye. Chutichun P-thien in Moshe Rabbeinu taona chu anasaang in, Am Israel te chu anasumang tapo’n, akikah lhon’a Shalom Baith keh ding lai jong semphat in anaum kit e.      
SHABBATH SHALOM LEKULAM 

Parashat Terumah

TERUMAH, 5782

Le'ilui Nishmat Ya'akov Mate Ben Naomi, Avner Ben Avraham, Ngahlhing Bat Sarah ve'Shifra Bat Zimra. Tihyeh Nishmatam Tzrorah Bitzror Hakhayim

וְעָשׂוּ לִי מִקְדָּשׁ וְשָׁכַנְתִּי בְּתוֹכָם
Ve'asu li mikdash veshakhanti betokham…
(Asung uva kachenna ding in kei'a ding munthieng sem uhen …)

                                    ~
Shemoth 25:8

Egypt gam'a kuon Israel chate ahung potdoh kal'u, kum 480 kum, chuche kum lha 2 na – Iyar lha chun Shlomo lengpa'n Beith Hamikdash Harishon anasapan e. Chuleh Beith Hamikdash Harishon ahung kisah a kipat akijo thieng tokah chu kum 7 lang analut in ahi. Shlomo lengpa'n Israel te chung'a lengvai ahinpoh kal kum 4 kum a Beith Hamikdash chu ahin sahpat ah ahi'n; P-thien innthieng asah chai'a chu Am Israel te chung'a kum 11 lengvai anapoh ah ahitai.

Langkhat a hiche Beith Hamikdash anakisah masang chun Mishkan anaum in; chuleh hiche Mishkan hi Moshe Rabbeinu lamkaina'a Egypt gam'a kuon hung potdoh ipu-ipa tehouvin anasah u, Parashat Terumah a kisun pahi ahiye. Mishkan le Beith Hamikdash hi a tafkid (a panmun) lhon akikhetna um behsehlou, chuleh akibahlouna lhon ijat ham um jong leh akikhetna lenpen lhon chu Mishkan hi anakitol le-le ji ah anahiye; Beith Hamikdash ahileh vang Jerusalem khopi'a har habaith mun a ding'a, chulai mun bouseh'a chu sah ding jong phal ah ahi'n ahi. Khazal ho'n Mishkan chu Beith Hamikdash Hanayad – akichuon le Temple ti'n aminvo uvin ahi.

Ihetsa ma bang uvin Torah sung'a hin Mitzvot 613 aum in ahi. Chuleh hicheho lah'a thupeh poimotah le loupitah khat chu Beith Hamikdash sah ding jong hi ahi'n ahi (Sefer Hakhinuk, Rambam le adang-dang ho ve'n). Chujong leh hiche thupeh pahi hoi'a kuon kijildoh em itileh tuchung Parasha a kisun "ve'asu li mikdash veshakhanti betokham" a kuon ahiye.

Ahileh hilai'a dohna semthei khat chu - Parashat Terumah a kisei "ve'aseu li mikdash…" hi Mishkan kiseina hilou ham, chuti ahileh iti dan a hilai mun'a kuon a hi Beith Hamikdash sah ding kiti hi Torah sung'a thupeh 613 holah'a khat ahe ti'a hiche pasuk a kuon a hi kijildoh thei ham? Khazal ho'n Gemara Masechet Iruvin Daf 2a mun'a aseinauva Mishkan iti tieng Mikdash kiseina jong ahi'n, chuma bang'a Mikdash iti tieng Mishkan kiseina jong ahi'n ahi. (hiche hi Gemara masechet Iruvin Daf 2a mun'a Khazal ho'n Torah sung'a pasuk ho pansan in hilchetna apeuve; eiho'n iseinuom pipen u ahilou jeh in achien-achai a hetbe nuom ho'n Iruvin Daf 2a vet a khuolbe thei ahi.)

Achomlam'a sei ding'a Beith Hamikdash chu Mishkan thakhel a hung kisa tithei, ahilou jong leh Beith Hamikdash kitundoh tokah'a P-thien umpina "sh'china" pa Am Israel te lah'a aumna ding'a Mishkan chu kisa ah tithei ah ahiye. Gemara Masechet Sotah Daf 9a mun'a Khazal ho'n aseinauva Beith Hamikdash ahung kitundoh toh kilhon in Mishkan jong selmang in anaum tai. Chuleh Khazal ho'n Gemara le Midrashim mun ijat ham'a tuchung Parasha a kisun "ve'asita eth hakerashim lamishkan atzei shitim omdim" (shemoth 26:15 ve'n)  pansan in hitin asei uve: Talmud lomar "omdim" – she'omdim le'olam uleolamim. (Eipao'a sei ding hileh "omdim"(ading uve) kiti chu ipi kiseina ham? Selou hiel in tuonsot in ading jing uve; tichu Moshe Rabbeinu lamkaina a Am Israel te'n anasah u kitepna-ponbuh "Mishkan" chu selou beh in ading jing in ahi. Selmang a aum tah vang'a tuni nikho gei'a Mishkan chu selou hiel'a um jing nalai tina ahi. )

Ahileh iti dan a Mishkan chu tuchan selou hiel'a um a, Beith Hamikdash chu nivei kisa'a kisu'se ah hintem? Mishkan chun Beith Hamikdash sang'a ipi thenthouna aneijoh a selmang'a um a, Beith Hamikdash ahileh gaalmite khut'a nivei jen suhset a um ham? P-thien in Mishkan aselmang bang'a Beith Hamikdash jieng jong chu suhset a aum sang'a anaselmang a iti am?

Midrashei Khazal mun ijat ham'a Khazal ho'n aseinauva ajehchu Mishkan hi namdang te kiti him-him panglou hiel'a Am Israel te'n amaho khutsuh tah'a anakisah uleh anakitundoh jeh'u ahi atiuve. Langkhat'a Beith Hamikdash masapa hihen lang aninapa hitaleh, namdang ho anajao (akisahna a ananaatpha) uva ahitai (tekahna a masapa a chu Hiram lengpa in ichan ham'a anakithopi'a; anina pa'a ahileh Korush lengpa in ichan ham a pan analah ah ahi).

 Mishkan ahileh vang asahna ding'a thil ngaicha le thil hung kitoh ho hihen, Mishkan sahna ding'a natong ho hitaleh, chujong leh Mishkan sung'a ngaicha thilkeo le manchah ho jouse semna ding hitaleh – aneo'a apat alen pen gei – aboncha kei'a P-thien a ding'a alungsung'a kipehdohna dihtah neiho bouseh chun pan analah uva anasah doh uva ahi. Khazal ho'n aseinauva hitobang thil, mihem khat in P-thien a ding'a alungsung'a kipehdohna dihtah anei'a ahin sem khat chu P-thien in amanthah jieng ding adeipo'n ahi ti ahiye. Chutoh kilhon a Mishkan chu kiselmang'a, tuchan a jong selou lai ah ahi. Hinlah Beith Hamikdash ahileh vang P-thien in achate chung'a alunghannna le alungnatna ho buhlhahna'a anei'a, achate asuhmang sang'a ti'a anasuhset ah ahitai.

Chukit leh hilai'a lungdon umtah khat chu hiche "Mishkan chu tuni gei in ading jing e" kiti chu ipi atileh Mishkan sahna'a Mishkan khum a kimang "Atzei shittim" (shittim kiti hi thing jatkhat, English a Acacia akiti e) khel-khel a kuon a kijildoh hintem? Chukit leh gamthip-gam, twi jieng jong umlou namun chule hamhing ima jong kenalou mun'a Mishkan sahna ding thing hochu ipu-ipa teuvin hoi'a akilah uva hintem?

I-kushiya hou ihilchetna ding uvin hiche Mishkan kisahna ding'a kimangcha thing toh kisai Rashi Hakadosh in ipi asei em veu hite. Rashi ivet leh Midrashei Khazal ho pansan'a aseina ah Yaakov avinu in ruakh hakodesh a kuon khonung tieng Am Israel te'n Mishkan ahinsah diu anamu masat toh kilhon a, hiche thing hohi Egypt gam'a chu anatu a, ipu-ipa teuvin Egypt a kuon ahung doh uva chu ahin kipohdoh uva ahi.  

Ahileh Mishkan sahna'a kimangcha thil ho ivet leh thing bouseh angaicha po'n ahi. Sana, suongmantam chujong leh savun chuleh adang-dang thil tamtah ngai ah ahiye. Hilai a savun kiti hi moh savun hilou'a, sa jatkhat – takhash kiti a kuon kisim ahinalaiye. Khazal ho'n aseinauva hiche sa hi Mishkan sahna ding'a avun ngaichat ahitoh kilhon a P-thien in atum'a asem'a, gamthip-gam a chu Am Israel te heng'a ahin sol'a, saho chu amaho macham a hung jieng uva anahin ahi. Songmantam ho jong chu Khazal ho'n asei uva ahileh Manna bang'a van'a kuon hunglha in asei uve. Ahileh chuti'a P-thien in Mishkan sahna ding'a ngaicha, apoimo dehset hochu ahin umsah thei'a ahileh Mishkan sahna ding'a ngaicha thing ho jong chu ahin gon thei a hilou ham? Ipi atileh Yaakov Avinu in thing chu atu khel-khel ah hintem?

Sefer He'ir Mimizrach kiti lekhabu in aseina ipi ding'a Yaakov Avinu in Mishkan sahna ding'a hung ngaicha ding thing hochu atu khel-khel a ham itileh adang ahipo'n ajehchu hiche thingkhum pa jaal'a hi Mishkan chu kitungdoh thei ding bep ah ahiye. Mishkan kitundohna ding'a poimo pen chu akhum ahitoh kilhon a chuche'a ngaicha ding thing hochu anatu ah ahi'n ahi (Mishkan hi phatseh'a kichuon lele ahitoh kilhon'a am ding'a a foundation chu akhum hohi ahiuvin ahi). Apoimo pen akhum pa ding'a chu mihem in pan ahin lah'a, Mishkan chu ahin tuhdoh tieng, Khazal ho'n "haba letaher mesa'ayin beyado" (lhagao lang'a thienthouna ding dei'a panla'a chun chunglang'a kuon kithopina amu ding ahi) atima bang uva, achungkhu ding (savun ho) le songmantam holeh thil dang-dang hochu chunglang'a kuon P-thien in ahin kithopi'a, ahin suhbulhit ji ah ahitai. Hinlah apoimo pen chu ipi ham itileh Mishkan tundoh ahitheina ding'a ngaipoimo pen thil chung'a chu mihem in panlah masat ding ti ahiye.

Ahileh tu'n i-kushiya hou'a nung lut kit taleu hen Moshe Rabbeinu lamkaina a Am Israel te'n gamthip-gam a anasah u Mishkan ading jing'e kiti toh "atzei shittim" hin ipi kimatna anei mong mong a ham?

Torah ivet leh Yaakov Avinu Egypt gam'a achapa Yosef toh kimuto ding'a achesuh ding chun Beer Sheva mun'a akibang pa'n ahi ti'n akisun e. Kum 22 lang akikhen lhon'a, kum khujat pi achapa pul adou nung'a chu ipi atileh Yaakov Avinu chun Egypt juon peilou'a Beer Sheva mun'a chu ibol'a gakibang pa a ham?

Khazal ho'n aseinauva Yaakov Avinu in Beer Sheva mun'a thing anatu holeh Avraham Avinu in anatu hochu agalahdoh a, Egypt gam'a apohsuh a anatuso'n kit ah ahiye. Chuleh hiche hochu adang hilou'a khonung'a atu-achate ho'n Mishkan ahinsah tieng uleh amanchah ding'u adei jeh a abol ah anahin ahi. Sefer Be'er Yosef in aseina ah Yaakov Avinu in chuchan a chu P-thien umpina "sh'china" pa hung kingahna ding Mishkan sahna ding pachu agel poimo a, ama'n jong pan analah ah ahitai. Chubep hilou'a achapa Yosef mu kit ding chu thanom lheh jieng jong leh ama thanopna sang'a lhagao lang thilpa joh chu apoimo jo sah nahlai ah ahiye. Chutoh kilhon a chu Be'er Sheva mun'a chu gakibang pa ah anahin ahi. P-thien kin'a ding'a hichan gei'a thanopna anei jaal'a chuche thingho kimanchahna Mishkan jong chu tonsot a selou hiel'a um ah ahi.

Langkhat a Yaakov Avinu bep hilou'a, ipu-ipa tehou jong chutima ahiuve. Mishkan sahna ding'a ngaicha thil ho, P-thien in Moshe Rabbeinu heng'a Am Israel te seipeh in lang "alungsung uva thanopna le kipehdohna dihtah neiho'n hintoh u hen" ati ho chu Parashat Vayikhal ivet leh ni 2 sung in ahin tuh chai jieng uvin. Chubep hilou in avaalset a ahin to'be ding phat uchun P-thien in "hin to be tahih uvin" ti'a Moshe Rabbeinu heng'a ahin hetsah jaal chun anato-be tapouve. Hitobang'a lungsung'a thanopna le kipehdohna dihtah neipum a hung kitoh thil'a kuon kisem thil chu atonsot a selou a ding jing ah ahita'n ahi.   

                                                            SHABBATH SHALOM LEKULAM