Yossi Lhungdim
Le'ilui Nishmat Avner Ben Avraham, Khana Lhanghal Bat Sarah, Ngahlhing Bat Sarah ve'Shifra Bat Zimra. Tihyeh Nishmatam Tzrorah Bitzror Hakhayim
וְהָיִיתָ
מְמַשֵּׁשׁ בַּצׇּהֳרַיִם כַּאֲשֶׁר יְמַשֵּׁשׁ הַעִוֵּר בָּאֲפֵלָה
Vehayyita memashesh batzahorayim
ka'asher yemashesh ha'ivver ba'afelah…
(Muthim lah'a mitcho akimai'le bang'a sunkim lai'a nakimai'le ding…)
~
Devarim 28:29
Isei jing sa ma
bang uvin Khazal ho'n Sefer Devarim hi Sefer Hatokhakha – Kiphosalna
Lekhabu ti'n jong aminvo uve. Khamisha Khumshei Torah (tichu Moshe
lekhabu 5) ho lah'a Sefer Devarim hi adang ho banglou in
asung'a kihilna le kiphosalna mun tamtah'a muthei in aum e. Chuna ban'a Sefer
Devarim sung jieng'a jong Parasha dang ho sang in tuchung Shabbat a isim
diu Parasha, Parashat Ki Tavo hi kiphosalna le kihilchahna chuleh
thungailou jeh'a gaosapna – klalot ho adimset in ahi.
Parashat Ki Tavo bang'a klalot ho
kisutna Parasha dang khat chu Parashat Bekhukotai ahiye. Hinlah Parashat
Ki Tavo a klalot kisun hi Parasha dang ho abang po'n; Khazal ho'n
aseinauva gaosapna 98 jen tah aum toh kilhon in hiche parasha hi "Parashat
hatokhakha hagedolah" (kiphosalna Parasha alenpa) ti'n akiminvo
e. Parashat Bekhukotai ahileh vang asung'a gaosapna 49 akisun in, chutoh
kilhon in "Parashat Hatokhakha hak'tana" (kiphosalna
Parasha aneopa) ti'n jong akiminvo'n ahi.
Gemara
Masechet Megillah Daf 31b mun ivet leh Khazal ho'n hiche teni hi Parashat
Brakha Uklalah (Phattheina le Gaosapna Simmun) ti'n jong aminvo uvin, chuti
chun kumseh leh Atzeret (tichu Shavuot) toh Rosh Hashana masang in
akisim ji lhon e (tichu Parashat Bekhukotai hi Shavuot ma'a Shabbat nukhah
pen masang'a lhung Shabbat pa'a kisim ji'a; Ki-Tavo hi ahileh Rosh Hashana ma'a
Shabbat nukhahpen masang'a lhung ji Shabbat pa'a kisim ji ah ahi).
Tuchung Parasha
ivet leh P-thien thungailou jeh leh Torah a kisun thupeh ho ahiding bang tah'a
nit/juilou jeh a gaosapna 98 holah'a khat chu hitin akisun e: Muthim
lah'a mitcho akimai'le bang'a sunkim lai'a nakimai'le ding…
Hilai'a kisun
gaosapna toh kisai'a lungdon umtah khat chu ipi atileh Torah in "muthim
lah'a mitcho akimai'le bang'a…" ti'a asut hintem? Tidan chu mitcho
ding'a muthim hen lang khovah taleh ipi akikhetna um a hi ong, kho avah man'a
akim-avel'a um thilho amu thei ding la ahidehpo'n?
Gemara Masechet
Megillah Daf 24b ivet leh hiche i-kushiya uhi Ha'Tanna Hakadosh
Rabbi Yosi in jong anadong e. Rabbi Yosi aseina a hiche pasuk hi asim
tieng hetthiem hahsa anasa jing kei in ahi. Ajehchu mitcho khat ding'a sun le
jaan chu ipi akikhetna um ding a ham ti ahiye. Hinlah jaan khat muthim nuoi'a
avale na'a mitcho khat toh lampi'a akisuto lhon in, chu'a pat chun hiche pasuk
jong ahin hethiem pan bep in ahiye.
Gemara ivet leh
chuche jaan'a muthim nuoi'a Rabbi Yosi in lamkah'a akitopi mitchopa chun meisel
ahin kichoi'a, vahle a ahiye. Rabbi Yosi in jong thil umdan chu ahethiem po'n,
mitchopa jah'a,"Ipi phachom ding'a meisel nakichoi ham?" ti'n adong
in ahileh khatpa'n hitin ahin donbut e: Hiche meisel hi kei'a ding'a
kakichoi a ahipo'n, midang ho'a ding ahibou e. Ajehchu hiche meisel kakichoi
laise miho'n eimu uva, kom a kakhehlut na thei ding jieng a jong eihuh doh u;
ling-le-khao ho'a kuon a jong eihuhdoh jiuva ahi.
Gemara a kuon a
Rabbi Yosi in aseinom pen chu ipi ham itileh mitcho kiti chun kho amulou vang'a
muthim sang'a khovah kiti chu amading'a phachom jo tei'a ahiye. Ajehchu khovah
nuoi ahitieng mitchopa chu midang ho'n amu uva, akithopi thei u; akisuhkhahna
thei mun tamtah apeldoh thei a ahi. Hinlah muthim nuoi ahitieng kho amulou na
ban'a ama ding'a chele-vale chu hahsa cheh a ahita'n ahiye.
Chuma bang'a
tuchung Parasha a kisun gaosapna – muthim lah'a mitcho akimai le bang'a ti'a
Torah in ahinsut jong chu adang ahipo'n, Am Israel te'n P-thien thu ahin
ngailou tieng uleh vah kiti mong-mong umlouna muthim nuoi'a mitcho kisei tobang
hidiu, akithopi thei diu mi koima akimulou ding uva ahitai.
Langkhat a
Maharsha in hilai mun a hin hitin kushiya adoh be e: Muthim
lhangkhal, vah kiti mong-mong themcha jieng jong umnalou mun a chu mitcho hihen
khomu hitaleh anilhon a adinmun lhon kibang'a hilou a ham? Chuti ahileh ipi
ding'a Torah in "muthim lah'a mitcho akimai le bang'a…" ti'a
khomu-theipa chu mitchopa sang'a adimun hoijo ding dan'a asei a ham? (Muthim
nuoi'a mitcho tobang akiti thei leh khomu-theipa dinmun chu hoijo toh kilou a
ahi)
Maharsha in
aseina a "muthim lhangkhal nuoi, vah neocha jieng jong umlouna mun"
a chu mitchopa sang'a khomu-theipa dinmun ahoijoh na umthei a ahi ati. Itobang
dinmun hintem? Maharsha in aseina a mitcho kiti chun ajotna lampi hochu khatvei
jieng jong amukhahlou a itobang ahi ahetlou hiel'a ahiye. Niseh a ajotna mun
jieng jong hoilai mun'a kom um'a, hoilai mun a ling-le-khao ho um aham ti
ahetlou bet a ahi. Hinlah langkhat'a khomu-thei kiti chun ajotna ngei lampi chu
amu jing ahitoh kilhon a itobang ahi ahet'a; iham ti'n muthim jieng hen lang,
vah neocha jieng jong umtahih jong leh alunggel'a kuon ama-le-ama
"direction" kipe a, hahsa lheh jieng jong leh alhunna ding mun lhung
thei a ahi. Chuti ahitoh kilhon a Torah in muthim lah'a mitcho kimai'le toh
thungailou jeh'a achung'a gaosapna lhung Am Israel techu atekah a ahiye.
Langkhat a Sefer
Panim Yafot in hiche pasuk a kuon mussar heskel hoitah khat
ihung hil uve. Tuchan'a iseima bang uva, ivet a ahileh muthim lhangkhal, vah
neocha jieng jong umlouna mun'a Torah in mitcho kiti chu khomu-thei sang in
adinmun ahoimo joi ti mudoh thei ahi. Chuna chung chon'a mitcho khat le
khomuthei khat kikhetna chu khomu-theipa chun "muthim lhangkhal nuoi'a um
kahi" ti akihet in hinlah mitchopa chun muthim lhangkhal nuoi'a um ahilam jong
akihetpoi.
Sefer Panim Yafot in aseina a
mikhenkhat hiche mitcho khomutheilou ho kisei tobang ahiuve ti'n asei e.
Hitobang miho chun Avera (Torah in aphallou) jieng jong Mitzvah ahe
atiuvin, chukit leh Mitzvah jieng jong Avera ahi ti'n aseikit
uve. Chutichun thilphalou abol jouseu jong Mitzvah dan in agel uvin, P-thien
lunglam a chondan in akikoi jing uvin ahi.
Vetsahna a
hitobang miho chun Lashon hara asei tah uva, aloi-agol khat in ahil'a
apho a ahijong leh "hitobang dimun a hi Lashon Hara hijieng jong leh
Mitzvah ahitoh kilhon'a sei phal ahi" ti'n asei uvin; muthim lhangkhal
lah'a um ahilam u jong akihet lou u toh kilhon in kithopi'a, muthim lah'a kuon
vah musah ding dan jong lampi aumtapoi. Mihem kiti chu hitobang dinmun ahung
lhung tieng hichu gaosapna lah'a asangpen loi ahitai.
Sefer Panim Yafot in aseina a
tuchung Parasha a kisun gaosapna – Muthim lah'a mitcho akimai'le bang'a
sunkim lai'a nakimai'le ding… kiti jong hi adang ahipo'n lhagao lang'a
amitcho'a khomu thei talou, chuna chungchon a muthim nuoi'a um ahilam jieng
jong kihetlou ho kiseina ahiuve ti ahi.
Eiho amitakep,
ilamjotna jouse uva P-thien in imit u ahin vahsah a, chu'a kuon muthim
lhangkhal lah ihin dalhah theina ding uvin P-thien in phatthei eiboh u hen
lang. Chuleh imasang uva hung lhung ding, Yom Hadin a jong akoi jouse jakai
ihi uva hinna lekhabu a imin u jihlut a aumna ding in P-thien in phatthei
eiboh tauhen.
SHABBATH SHALOM LEKULAM