Friday, August 6, 2021

Parashat Re'eh

 

PARASHAT Re'eh -5781

Le'ilui Nishmat Ya'akov Mate ben Naomi, Yitzkhak Haokip Ben Avraham. Tihyeh Nishmatam Tzrorah Bitzror Hakhayim

רְאֵה אָנֹכִי נֹתֵן לִפְנֵיכֶם הַיּוֹם בְּרָכָה וּקְלָלָה׃
Re'eh anokhi noten lifneikhem hayom beracha uklalah…
(Ve'n, tuni nikho'n namasang uva phattehina le gaosapna kakoipeh uve  …)
                        ~ Devarim 11:26

Mefarshim tamtah in Parashat Re'eh kipatna pasuk toh kisai hin hitin dohna asem uve: Ipi atileh hiche pasuk kipatna thucheng a hi Torah in yakhid (singular) aman a, aban a rabbim (plural) bou aman ah hintem? (Re'eh – ve'n kitichu singular hi'a, aban'a lifneikhem – namasang uva kitichu plural hi'ah ahi. Mefarshim ho'n adoh uchu ve'n ti'a kipan'a ahitah leh aban'a chu "tuni nikho'n namsang'a…" ti'a aban ajom ding dol hilou ham, ipi atileh "namasang uva…" ati ah hintem ti ahiye.)

Hetding chu Torah sung'a kisun jouse – aneopen'a sei ding'a lekhajem khat jieng'a jong kikhelna ahung um a ahileh hichun vetsahna aneisoh kei ah ahiye. Tichu mihem te ding'a jildoh thei ding thil um tina ahi. Chuma bang'a tuchung Parasha a Torah in thucheng ahin mandan jong hin eihil nuom u um ah ahiye.

Gemara Masechet Ta'anit Daf 21b mun a thilsoh kidang "nissim" 2 akisun e. Amasapen a Amorai'im holah'a khat Rav (amahi amin Rav ti'a kikou jieng ah ahi; Gemara daf jouse a amatoh Shmuel kiminphahlouna aumpoi tithei phiel a Torah hetna sangtah nei Tzaddik Kodesh Eliyon ahiye) chenna khopi, Sura mun'a chun natna-hise gimnei tah khat analaang in, mitam tah anathi'n ahi. Hinlah kidang tah in Rav chenna shkhuna (veng) a cheng hochu chuche natna-hise chun khat jieng cha jong atongkha pouve.

Hiche thilsoh-kidang toh kisai chun vengsung'a cheng miho chun "Rav tsaddik jaal'a natna-hise a kuon a huoidoh ihiuva ahi" ti'n agel uve. Hinlah ajanmang uva hiti'n ahun kiseipeh uvin ahi: Henge, Rav chu Tzaddik lentah ahi'n, ama phatna jaal'a chu natna-hise a kuon sohcha thei mong uva nahiuve. Hijieng jong leh hitobang natna-hise ho'a kuon Rav tzaddik jaal'a nakivendoh diu chu Rav hina toh itekah leh aneo vaal in ahi. Tuchung'a natna-hise laang'a kuon nahuoidoh uhi adang ahipo'n naveng uva pasal tomngai tah khat jaal ahijoi. Hiche pa hin lei-laina manchah anei in. Khosung-vengsung a mithi aum tieng lhanlaina ding in hichepa chun amanchah chu kipah tah le thanom tah in mi ajahsah jing jieng in; hiche athilpha bol chun nangho jouse jong nahin vendoh uva ahi.

Chunglang'a thu kitan tieng midda-kenegged-midda a thu kitan ji ah ahin; Rav chenna vengsung'a cheng mitomngai pa chun thivuina ding lhaan laina'a ngaicha manchah chu athon'a, kipah tah le thanom tah'a apeh jing jaal'a ama bep hilou'a achenna vengsung miho jong aven a, amaho jouse ding'a chuche lhaan laina manchah pachu ngaicha louva ahitai.   

Thusim nina pachu Rav Huna chenna kho, Darokeret mun'a thilsoh ahi. Nikhat khosung'a chun mei ahung ka ta'n, Rav Huna chenna vengsung'a um inn ho tilou adang jouse chu akachai sohkei in ahiye. Miho chun Rav Huna phatna jaal hinte atiuvin, hinlah ajanmang uva hiti'n ahung kisei e: Vengsung'a inn ho mei in khat jieng cha jong akah khahlou chu adang ahipo'n, nupi khat phatna jaal ahibou e. Chuche nupinu chun changlhah semna'a kimangcha ji, a Tanoor – thuh chu amanbei in, iitlou hiel le huongphal tah in changlhah semnom taphot anamansah jing jieng in. Chutoh kilhon a midda-kenegged-midda  a khosung mei ahung kah'a chu ama-inn bep hilou'a avengsung'a um inn ho jouse jong mei'a kuon avendoh ah ahiye.

Langkhat a Mefarshim ho'n aseinauva, hetding chu hiche thusim teni'a thilsoh kidang kiminphah ho "Rav le Rav Huna phatna jaal ahipoi" ti'a kisei hi amani zkhut pa'n avengsung miteho aveng jou poi tina ahipoi. Hinlah Gemara in eihil nuom uchu ipi ham itileh chuche vengsung a chun Rav le Rav Huna anacheng lhon tahih jong leh chuche mitomngaipa le nupinu jaal'a achenna lhon vengsung chu thilse a kuon a kihuoidoh thou-thou ding ah ahiye ti ahi.

Gemara Masechet Succah 56b mun a Khazal ho'n asei'u "Tov le'Tzaddik Tov Leshkheno" kiti ma bang'a, Mihem in midang khat chung'a thilpha abol leh hichun ama chung bep hilou'a aheng-akom ho chung jieng'a jong ichan a tha anei'a, athilpha bol chun midang ho jieng jong thilse a kuon kivendohna thei tha ichan'a anei em ti ahiye. 

Ahileh tu'n i-Kushiya u, abul lang'a inadoh uva chun nunglut kit taleuhen. Tuchan a isei hou jouse chun ithudoh utoh ipi kimatna anei em?

Harav Aharon Leib Shteinman in aseina ah Gemara Masechet Ta'anit 21b a kisun thilsoh-kidang teni'a kuon a chu ipi kijildoh thei em itileh thilpha kitichu mihem in aneopen le apoimo lou pen a igel khat jieng jong avel-avel a, tomngai tah'a ihin bol jing tieng hichun ichan a tha anei jou em tipa ahi ati. Thusim a kisei lhaan-laina ding manchah mi mansah jing pa hihen lang nupinu chu hitaleh – athilbol lhon chu ivet leh thupilou tah toh kilou maithei ah ahi. Hinlah hiche chun natna-hise ho'a kuon mitamtah ahuoidoh thei a, chuleh meika gimnei tah jong atuh taang jieng thei ah ahiye.

Rabbi Rafael Birdugo (Khokmei Morocco holah'a khat) in aseina ah tuchung Parasha kipatna pasuk a thucheng kimang ho jong hi adang ahipo'n, Mihem kiti chu mikhat bouseh jieng in jong thilpha ahin bol tieng hichun ichan a tha anei a, hichun vannoi-leiset pumpi chung'a ichan a thilpha ahin lhut thei em ti ahi. Pasuk ivet leh " Ve'n, tuni nikho'n namasang uva phattehina le gaosapna kakoipeh uve…" ti'n akisun in; Ve'n ti'n singular akimang in, chujou chun namasang uva ti'n plural ahin mang in ahi. Hichun avetsah chu adang ahipo'n mikhat bouseh in jong leiset chung'a phattheina ahin lhut thei; chuma bang'a mikhat bouseh phatmona le chonset jeh'a leiset pumpi chung'a gaosapna jong hung lhung kittei ah ahiye. Chuti ahileh apoimo pen chu akoi jousen ivet uva imihem chanpi hou amasang uva gaosapna pa hilou'a phattheina pa joh ilhunsah ding u chu ahipen e. 

 


SHABBATH SHALOM LEKULAM