Friday, October 15, 2021

Parashat Lekh Lekha 5782

 

LEKH-LEKHA, 5782

Le'ilui Nishmat Ya'akov Mate Ben Naomi, Yitzkhak Haokip Ben Avraham ve'Shifra Bat Zimra. Tihyeh Nishmatam Tzrorah Bitzror Hakhayim

וַיִּבֶן שָׁם מִזְבֵּחַ לַיהֹוָה הַנִּרְאֶה אֵלָיו׃
Vayyiven sham mizbeakh la-H` hanireh elaiv…
( Chuin chulai mun'a chun ajah'a hung kilah P-thien ding in maicham asem in ahi …)

                                    ~
Bereshit 12:7

Avraham Avinu kum 75 ahichun P-thien in ajah'a thu ahin pe'in, apenna gam le apa insung adalhah a Canaan gam ajot ding in ahin seipeh e. Chutichun P-thien thupeh bang chun Avraham Avinu in jong abol in, ajinu Sarah le asopipa chapa Lot akipui in chuleh anei-agou jouse toh Canaan gam anajon tauve. Canaan gam alhun uva, Alon Moreh mun aphah uchun (tuchung Parasha a kisun "vayera Ad-nai el Avraham"- Avraham heng'a P-thien ahung kilah e kiti bang in) amasapen ding in Avraham Avinu jah'a P-thien ahung kilah in chulai mun'a chun ama'n jong Pakai P-thien ding in maicham anasem e.

Mefarashim ho'n aseinauva Kharan gam'a aumlai chun P-thien in Avraham Avinu ahung houpi di tieng ajanmang ham ahilouleh ruach hakodesh mangcha'n thu ahin hetsah ji'n ahi. Tuchung parasha bulpatna a kisun "napenna gam dalha'n…" ti'a thu hung kipe jong chu tua isei u dinmun tobang ahibou e. Hinlah Canaan gam alhun phat chun janmang ahilouleh ruach hakodesh hitalou in, Avraham Avinu chu ahoupi di tieng P-thien amatah akom ah ahung kilah ji ta'n ahi.

 Hiche toh kisai hin Mefarshim ho'n hitin dohna asem uve: Ipi atileh Kharan gam'a chu Avraham Avinu heng'a P-thien hung kilah ji lou'a hinlah Canaan gam alhun jou bou'a chu aheng'a hung kilah pan a ham? Chuna ban'a ipi atileh Avraham Avinu in Canaan gam'a P-thien ahung kilah jou bep'a chu Pakai a ding'a maicham asem pan bep a ham? Kharan gam'a aum lai'a jong chu P-thien in ahin houpi jing ahi'n, chulai mun a jong chu maicham anasem a iti em? Tekahna a Nimrod in Ur Kasdim mun a mei sung'a alelut'a, P-thien in anahuhdoh a jong chu kipa vetsahna a maicham anasem a kilom ah hilou ham…

Mechilta, Parashat Bo ivet leh Khazal ho'n hitin asei uve "P-thien Shechina chu gam polang'a akilang (aum) ngeipoi". Hiche Khazal ho thusei pansan hin Mefarshim tamtah – Kli Yakar, Emek Davar le adang dang hon kushiya masapa chu hiti hin hilchetna apeuve: Gam polang'a P-thien shechina akilah ngeilou toh kilhon a Canaan gam alhun tokah a chu P-thien in Avraham Avinu ahin houpi di tieng ajanmang ham ahilou leh ruach hakodesh mangcha bou'a ahin houpi ji ah ahi. Langkhat a Canaan gam ahung lhun jou chun P-thien Shechina jong Avraham Avinu masang'a ahung kilang ji'n, ahung houpi ji tai. Hiche jeh'a chu Avraham Avinu in Kharan mun'a chu P-thieng ding'a maicham anasem lou'a, Canaan gam alhun jou bep'a chu Pakai ding'a maicham ahin sem ah ahiye.

Langkhat a Rashi Hakadosh in hitin asei e: Suon-le-pah anei ding thupha akiseipeh jaal leh Canaam gam chu asuon-apah ho'n gou'a aluo ding u thupha jaal'a Avraham Avinu in P-thieng ding'a maicham asem ah ahi.

Ahileh hiche Rashi Hakadosh hilchetna pahi ivet leh lungdong umtah hikit ah ahi. Chuti ding ahileh "lekh lekha…" ti thupeh ahung kipeh'a jong chu P-thien in Avraham Avinu heng'a kitepna tamtah adang-dang jon ananeisa ah hitalou ham? Hilai'a jong chu maicham abol ding'a lom ah hilou ham? Rashi hilchetna pa dungjui'a iche ding leh gampolang ahileh ahilou in apohlou dan a lah thei dinmun a umthei ah ahiye.

Chuna ban'a hita chu Rashi Hakadosh seibang'a ilah ding leh Avraham Avinu chun leiset thil – suon-le-pah nei ding leh Canaan gam chan ding chu thildang-dang sang'a athupi sah'a, hiche ho jeh'a chu P-thien sei bang-bang a thil abol toh kilou jojen ah ahiye. Hinlah Ohr Hakhayim Hakadosh hilchetna ivet leh hitobang lungsa-ihna neina thei ding muni ma aumpoi.

Tuchung Parasha ivet leh hitin akisun e,"vayyera Ad-nai el Avraham vayyomer lezar'akha eten eth ha'aretz hazot, vayyiven sham mizbeakh la'Ad-nai hanireh elaiv" (P-thien chu Avraham heng ah ahung kilah in hitin asei e "hiche gam hi nasuon-napah ho kapeh ding ahi". Chuin chulai mun'a chun aheng'a hung kilang P-thien ding in maicham asem in ahi.).

Ohr Hakhayim Hakadosh in aseina ah hilaiya kuon a hi Avraham Avinu in P-thien chu ichan'a angailut em ti mudoh thei in aum e ati. Iti dan a? Ama'n aseina ah henge, P-thien in Avraham Avinu heng'a "nasuon-napah ho hiche gam hi kapeh ding ahi" ti'n aseinai. Hinlah hiche P-thien in ajah'a kitepna aneipa jaal hilou in P-thien aheng'a ahung kilah jaal joh'a maicham asem ah ahibou e. Avraham Avinu ding'a suon-le-pah nei'a chuleh P-thien in Canaan gam chu asuon-apah ho apeh ding sang'a P-thien aheng'a ahung kilah'a ahung houpi joh chu thupi jo le loupi jo ah ahi. Chutoh kilhon'a pasuk ivet a ahileh "aheng'a hung kilang P-thien ding in maicham asem e" ti'n akisun e. ("Aheng'a hung kilang P-thien" hi ivet leh meyutar ahibou e, tichu Torah in ahung sut khel-khel ngailou ah ahi. Ahung kisut a ahitah leh hichun eihil nuom uh um'a, hichu ipi ham itileh Avraham Avinu in maicham aseplona jeh pipen ahung vetsah ah ahi).

Chuti ahileh kushiya chu Rashi Hakadosh chung'a um den jing nalai ah ahi. Chubep hilou'a Ohr Hakhayim hilchetna a kuon Rashi chung'a kushiya idoh u chu det cheh tina ah ahitai. Chuti ahileh ipi ham Rashi Hakadosh in aseinuom pipen??? Ipi atileh hiche thil ni  - Suon-le-pah nei ding le Canaan gam amaho chu apeh ding jaal'a Avraham Avinu in maicham asem ah ahi ti'a asei aham?

Rashi Hakadosh chung'a kushiya idoh pauhi adonbutna le ahilchetna hiti mong ahe ti kasimdoh kha naipo'n. Hinlah besiyata dishmayah a keima khidush, tichu keima mudan dungjui in hin hilchien kigong kate.

 Rabbi Levi Yitzkhak Miberditzev in tuchung Parasha toh kisai a aseina ah Kharan mun'a P-thien in Avraham Avinu ahung houpi a chulai mun'a kitepna aneiho toh Canaan gam alhun nung'a aheng'a ahung kilah'a ajah'a kitepna ahung nei hochu akibang poi. Kharan mun'a P-thien in Avraham Avinu heng'a kitepna ahung neiho chu lhagao lang toh kisai thil ngen ahi'n; langkhat a Canaan gam'a Avraham heng'a P-thien ahung kilah masat pen'a kitepna hochu leiset thil toh kisai ahi .

Rabbi Levi Yitzkhak Miberditzev in aseibena ah Parasha ivet a ahileh Kharan gam'a P-thien in Avraham Avinu ahung houpi chun maicham asempoi, hinlah Canaan gam'a aheng'a ahung kilah chun maicham asem in ahi.

CHuti ahileh lhagao thilpa sang'a leiset thilpa chu loupi jo tina hintem? Rav pa'n aseina ah chuti chu ahipoi, hinlah hilaiya kuon a hi Avraham Avinu in khonung'a Am Israel te ding'a thil loupitah khat eihilnuom u um ah ahijoi ti ahi. Hichu ipi ham itileh leiset thil hijieng jong leh lhagao thil'a heidoh gottei ding tipa ahiye. Ijou khat leh leiset thil achuom a um a, lhagao thil atum beleh a um ihisah khah maithei uva ahi. Hinlah Lhagao thil a chuom um'a, leiset thil achuom aumpo'n, ipi hitaleh hiche leiset a um thil jouse chu mihem in P-thien natohna le P-thien kinbolna a manchah thei sohkei ahi tipa chu ihung hilnuom uva ahiye.

Chutoh kilhon a Yehudi khat chu agilkiel-adangchah pet jieng jong leh hiche asungva na ding ham ahilou leh adang suhnou na ding'a thil aneh-adon pachu aneh-adon ma'a thangvahna asei leh lhagao lang thil'a aheidoh a, P-thien kinbolna a ajah thei ah ahi. Chubep hilou'a mikhat chu jaan a imut di tieng jieng jong leh tu'a ka-imut ding hi adang ahipo'n jing nikho a P-thien kin ahiding bang tah'a kabol theina ding ahi ti'a kavannah anei'a ahijong leh a-imut le akicholdo chu P-thien naa tong bang'a kisim tha kit thei ah ahiye.

Rav pa'n aseina ah tu'a isei hou jouse chu tuchung Parasha a Avraham Avinu in maicham ahung sem'a kuon a hi jildoh thei in aum e ti ahi.

Chuti ahileh Rashi hakadosh hung'a Avraham Avinu in maicham asemna jeh chu P-thien in aheng'a "suon-le-pah tamtah nanei a, chuna ban'a amaho chu hiche Canaan gam hi kapeh ding ahi" ti'a kitepna anei jaal ahi atichu hetthiem hahsa lou ah ahitai. Rashi Hakadosh in asei jong chu adang hilou'a Rabbi Levi Yitzkhak Miberditzev in aseima bang'a leiset thil jieng jong chu lhagao thil'a heidoh ding tipa ahi. Avraham Avinu in leiset thil lang'a kitepna pa chung'a chu maicham asem'a, P-thien heng'a kipathu asei'a ahileh chuche athilbol'a kuon a chu lhagao lang thil aso a, adopsang ah ahitai.

Leiset thil hijieng jong leh itoh-tham nalam jouse uva P-thien kin bolna le ama natohna a iman theina ding uvin P-thien in eiho jouse jong phatthei eiboh tauhen.  

                       

                                                            SHABBATH SHALOM LEKULAM