Friday, November 26, 2021

Parashat Vayeshev 5782

 VAYESHEV, 5782

Le’ilui Nishmat Ya’akov Mate Ben Naomi, Avner Ben Avraham ve’Shifra Bat Zimra. Tihyeh Nishmatam Tzrorah Bitzror Hakhayim

וַיֵּשֶׁב יַעֲקֹב בְּאֶרֶץ מְגוּרֵי אָבִיו בְּאֶרֶץ כְּנָעַן

Vayyeshev Yaakov be’eretz megurei aviv be’eretz Canaan…

( Chuin Yaakov chu apa chenna, Canaan gam a chun acheng e…)

~ Bereshit 37:1

Kum 36 vingveng apa-inn adalhah nung in ipu’u Yaakov chu aji-acha teho le anei-agou tamtah hotoh Yitzkhak Avinu heng ah ahung kile kittai. Kum chujat pi hahsat-genthei tincheng ahin thoh a, kicholmanlou hiel’a anaum nung chun ama’n jong “tun vang lungmongsel in kicholdo ta’ng katin, Torah bou kisahboipi ta’ng kate “ ati’n ahileh chomkhat jou in achapate holah’a angailut pen leh a-iit pen, Yosef chu johmang in aum paitai. Khazal ho’n aseinauva Yaakov Avinu hinkho’a hahsat-genthei atuho lah’a ama ding’a anapen le thuh-hahsa pen chu achapa Yosef umtalou ahisah’a, kum 22 lang akikhen lhon pachu ahiye.

Yosef kijohdohna toh kisai’a Rashi Hakadosh in Khazal ho pansan in hitin asei e: Yaakov Avinu chun boina hahsatna ho umlou hiel’a, lungmongsel a chen ding agot tah toh kilhon a apet-pet a P-thien in achung’a hahsatna ahin solbe a, achapa Yosef chu juhdoh a um ah ahiye. Tzaddikim ho’n hiche leiset a lungmonna ding athum tieng uleh P-thien in hitin asei e,”Olam Haba a akipaman mu diu asit uva ham hiche leiset jieng a jong lungmonna di athum u?”. 

Hilaiya Rashi Hakadosh hilchetna toh kisai hin Mefarshim ho ahung uvin kushiya tamtah ahung seplha uve. Yaakov Avinu in lungmongsel’a Torah sim ding agot’a ahitah leh hoilai chu asetna um a P-thien in achung’a hitobang hahsatna chu ahin pehbe ah hintem? Chubep hilou’a P-thien in Tzadikkim tamtah phatthei aboh a, hiche leiset a jong ninglhinna le nopsahna jong apeh umdalou ah ahiye. Chuti ahileh ipi ding’a Yaakov avinu a chu P-thien in adeipehlou ah ahidem?

Sefer Meged Yosef kiti lekhabu in hilai’a Rashi hilchetna pahi ihetthiem theina ding uvin mashal khat hitin asei e: Mikhat chu kholjin hen lang, Hotel khat’a hin ga jaan geh taleh. Chuleh hiche agalhunna Hotel room chu ama kinepna banglou beh in asung anase-dehduh henlang hitaleh – tichu touna ho jong alui’a lui thei, abal ding kigosa; lupna jong akeng chah khollou; room baang ho kikao dehduh….ahoimo dan chu aseije bei tiding ahijieng e. Hinlah jaan khat ham gena ding’a chutilom lom a himo chu hidehlou ah ahi. Ahileh chutobang dinmun a chu ajing nikho hung vah tieng room a galhung pa chun asung’a um thil ahoimo le aphamo jouse chu asempha kigo’n, akisahlel pi dem? Alhoh kichemlou ahilou ngal leh ama ding’a ipi phatchomna thei ding um a asemphat ding ham. Hinlah langkhat’a tua isei u Hotel Room tobang chun achenna inn phamo hen lang, asung’a um ho se dehduh taleh mipa chun ahithei chan a semphat le jephoi agot tei ding, achuti boipi jieng ding ah ahikit e. 

Sefer Meged Yosef in aseina ah Tzaddikim ho ding’a jong hiche leiset hi mashal a isei u jaan gena ding’a poimo Hotel Room tobang chet chu ahi. Tzaddikim hochun hiche leiset hi jaan gena ding Hotel Room tobang ahi ahetbep u hilou’a, Olam Haba a chu itobang chanmun anei diu jong ahet uva ahitai. Ahileh chutobang dinmun a chu amaho ding’a Hotel Room sung’a um thilho chu complain bol’a kisahlel pe ding angai poimo po’n, chuma bang’a hiche leiset’a phat chomkhat a ding’a hahsatna ho jieng jong chu imalou’a agel uva, itobang hahsatna hijieng jong leh kipahtah’a akimaitopi diuva ahiye.

Sefer Meged Yosef in aseibena ah Yaakov Avinu chung’a chutobang hahsatna analhun jong chu adang ahipo’n ajehchu ama hina toh ivetkah ding’a ahileh “lungmongsel’a Torah simna ding” ati jong chu lhahsamna bang’a kisim peh ah ahiye. Achung’a thilsoh, hahsatna le gentheina  jouse pum’a chu P-thien naa ahiding bang’a atoh bep hilou a, alunggel jieng’a jong “ima akivaat le alhasam aumpoi” ti’a akisaan ding dol ah anahi e ti ahi. Torah simna ding hijieng jong leh “hiti hen lang, chuti leh Torah phaten kisim thei in te” ti’a lunggel jieng jong chu Yaakov Avinu ho tobang ding’a lhahsamna tobang’a kisim a, achung’a t’via che ah ahiye.   

Langkhat a Rabbi Yonatan Eibeshitz in hiche Kushiya toh kisai hin hilchetna naltah khat ape e. Gemara Masechet Yevamot Daf 24b mun ivet leh Khazal ho’n hitin asei uve: Leng David khang le Leng Shlomo khang’a namdang ho Giur ding anakikha bang’a Mashiakh khang tieng jong leh namdang ho Giur kikhah ding ah ahi. Ajehchu Gerim (giur bolho) hochu itih tieng leh Am Israel sung’a kisaang ham itileh Israel chate hahsat-genthei thoh lai’a anam hin jop nuom ho bouchu ahiuvin hinlah Am Israel te lungmongsel’a achen tieng uleh phal ahipoi.

Achomlam’a sei ding’a Giur, tichu Am Israel sung’a namdang ho lahlut kiti chu hiche leiset’a nopsahna ding jeh ahipoi. Torah le Mitzvot ngailu ho bou kilalut ji’a, Giur kibol ji ah ahiye. Chutoh kilhon a Mashiakh khang tieng leh Am Israel te lungmongsel’a ahung chenthei uva, ninglhingsel a ahung khosah thei diu tah toh kilhon a Giur bol ding phal ahitapo’n ahi. Ajehchu chutobang dinmun a Giur hung bol kigo hochun Torah le Mitzvot angailut jaal u ahitapo’n, Am Israel te haosatna pa adei jeh man u ahitabou in ahi.    

Rabbi Yonatan Eibeshitz in aseina ah tuchung Parasha ivet leh “vayeshev Yaakov be’eretz megurei Aviv…” ti’n akisun e. Midrash Bereshit Rabbah ivetleh Khazal ho’n aseinauva hilaiya “megurei aviv” (מגורי אביב) hi “megiurei aviv” (מגיורי אביב) tina jong ahi. Avoth ho, tichu Avraham Avinu , YItzkhak Avinu le Yaakov Avinu hochun midang hochu P-thien thuhing anahil uva, P-thien lang’a anakainai jiuva ahi. Tichu midang ho ana Giur jiu ahiye. Chuleh Yitzkak Avinu in midang ho giur anabol jiye kiti chu “megurei aviv” a koun kijildoh ah ahi. 

Rabbi Yontan Eibeshitz in aseina ah chuti ahileh hilaiya “vayeshev Yaakov be’eretz megurei aviv…” kiti jong hi adang ahipo’n Yaakov Avinu chun apa Yitzkhak Avinu a kuon in anajil son in, midang hochu Giur anabol e ti ahiye. Hijieng jong leh hiche athilbol pa toh lungmongsel a chen ding ati chu kikal ah ahitai. Ajehchu Gemara Masechet Yevamot a Khazal ho’n eihil uchu ivet leh adang ahipo’n “Israel te lungmongsel a achen tieng uleh midang ho Giur bol ding phal hilou” ti ahi. Chupet a chu Yaakov Avinu leh a-insung mite tilou “Israel chate” tithei umlou ahi’n, lungmongsel a akhosah uva, achen kalseu koima Giur abolbe theilou ding uva ahitai. Midang ho jong P-thien heng’a akainai thei jing uva, Giur abol thei jing na ding uva Yaakov Avinu in “lungmongsel a chen ding” ti’a athum chu P-thien in asaanpeh lou a, achapa Yosef chu johmang a um ah ahita’n ahi.   r

       SHABBATH SHALOM LEKULAM