Friday, May 6, 2022

Parashat Emor 5782

 EMOR, 5782

Le’ilui Nishmat Avner Ben Avraham, Khana Lhanghal Bat Sarah, Ngahlhing Bat Sarah ve’Shifra Bat Zimra. Tihyeh Nishmatam Tzrorah Bitzror Hakhayim

לְנֶפֶשׁ לֹא־יִטַּמָּא בְּעַמָּיו

Lenefesh lo yitama be’amaiv…

(Amite lah hijieng jong leh thiluong chung’a kisuboh theilou ding…)

~ Vayyikra 21:1


Parasha masapa, Parashat Kedoshim kichaina lang’a kisun (Vayikra 20:26 ve’n) bang’a P-thien in namtin-vaipi hijat lah’a ama’a ding’a eilhen doh u toh kilhon a Yehudi kiti chu phatseh’a athien jing kei ngai ding; Goy ho bang’a ama nop dan-dan a chon a, kisuboh theilou ding ti ahi. Ajehchu P-thien chu athiengthou pen ahitoh kilhon a anamdeilhen te jong ama bang’a thienthou ngai a ahiye. 

Am Israel pumpi chu tahsa hihen, lhagao lang hitaleh, athienthou jing ngai’u ti hijieng jong leh Am Israel sung jieng’a jong atumbeleh a midang jouse sang’a bohna ho’a kuon akiven poimo dehset aum kit e. Hichu adang hilou’a Kohanim ho ahiuvin, Kohanim holah’a jong Kohen Gadol pa thienthouna toh kisai daan ho atumbeleh in akhou kit nalai in ahi. 

Tuchung Parasha ivet leh kohanim ho thienthouna ding toh kisai daan tamtah a kisun in – mithilong atohkhah theilou diu, chubep hilou’a mithilong umna ponbuh sung jieng’a jong lut theilou diu, aji ding u jong numei jineisa, aji toh kikhen (grusha) hitheilou ding…chuleh adang tamtah akisun in ahi. 

Langkhat a mithilong tohkhah phallou toh kisai a hi ivet’a ahileh Kohen mai-mai (tichu Kohen Gadol hilou) ahileh a-insung kinaipi 7 (aji, anu, apa, achapa, achanu, asopipa le asopi numei jineilou lai)ho chung’a kisuboh thei’a, hinlah Kohen Gadol ahileh vang anu le apa chung jieng’a jong akisuhboh ding phal ahipo’n ahi (tichu Met Mitzvah tilou thilong chung’a akisuhboh ding him-him phallou). 

Midrash Tankhuma, Parashat Emor Siman Alef ivet leh Kohanim ho thienthouna toh kisai daan ho chung’a Khazal ho’n hitin mashal ape uve: Leng-inn sung’a anhuon (chef) a pang pachu Lengpa’n nikhat hi akou in ajah’a hitin asei e,”nang hi keima insung’a nehsem le anhuon a pang nahi toh kilhon a tukal mithilong umna mun ho’a nache thei tahlou ding, mithilong jong natoh khah theilou ding ahi. Ajehchu niseh a kaneh ding sem’a kisaboi jing nahi’n, thilong ho nagatohkhah a, nagakisuhboh khah a, chu’a kuon kaneh ding ho nasuboh a kei jong neisuhboh ding kadeipoi”. Chuma bang’a Kohanim hochu phatseh a Beith Hamikdash sung’a chatle uva kisaboi jing u, Korbanot ho atuo jing u ahitoh kilhon a P-thien in abohna lou ding uva daan chujat chu apeh a ahiye. 

Langkhat a Pirkei Avot, Perek Rishon ivet leh Khazal ho’n aseinauva leiset hi thil chi 3 a ding a, chuleh hiche thil 3 hochu – Torah, Avodah le Gemilut Khasidim ahiuve. Chukitleh Khazal ho’n Gemara le Midrashim ho mun ijat ham’a aseinauva Gemilut Khasidim jat-jat um jong leh mithisa khat chung’a kibol thilpha chu amanlu pen in ahi ti’n asei uve. Chuti ahileh iti dan a hiche “gemilut khasidim al hametim” chu Kohanim ho ding’a “asur” hintem? 

Chukit leh Shlomo Hamelekh jieng in jong Kohelet 7:2 mun a hitin eihil uve: Golvah inn a che sang’a puldouna inn a che aphajoi, ajehchu hichu mihem jouse kichaina ahi’n, ahinglai jouse’n alung uva phate’n gelcheh uhen. Mefarshim ho’n aseinauva thina inn a mihem ache’a, kaa-le-mao le puldouna ho amu tieng hitobang hi phat khat tieng keima chung’a jong lhungtei ding ahi ti athah beleh in ageldoh kit in, chu’a kuon chun kisihna dihtah anei thei in ahi ti ahiye. 

Ahileh chuta mithina mun’a che chu chuchan a poimo ahitah leh ipi ding’a Torah in Kohanim ho chu thilong umna mun a ache diu aphallou a hintem? Henge, thiluong umlou nung leh a-insung mi hochu agavil a agalhmon thei a ahinai. Hinlah “hakhai yiten eth libbo” – ahinglai ho’n alung uva phaten gelcheh uhen tichu apoimo pen ahitah leh athilong umpet a kaa-le-mao ahilou leh lhanmun’a akivui ding kuon a kaa-le-mao toh tekah thei um ding ham? Ahileh ipi atileh Torah in Kohanim ho chu thilong umna mun le lhanmun achediu aphallou jieng hintem?

Harav Zalman Sorotzkin in alekhabusut Oznayim La’Torah, Parashat Emor a tu’a ithudoh houhi adong in hitin hilchetna ape e: Amasapen a “vehakhai yiten eth libbo” chu Kohen ho’n anei theina ding uva mithi-inn ahilou leh lhanmun ache khel-khel u angaipoi. Ajehchu Kohanim hochu phatseh tobang’a thina toh kinai’a um jing tobang ahiuve. Beith Hamikdash mun’a natong Kohanim khat chun P-thien kin abolna a akivaat khat aum khah tah leh thina achung’a lhung lei thei ahi’n ahi. 

Aharon Hakohen chapa teni Nadav le Avihu thina chungchang jieng’a jong chu ajeh ivet leh tamtah muthei/seithei aum in ahi. Tekahna a lengpiju don pum’a Mishkan a chu naa atoh jeh lhon, Kohen ho von akivonlhon chu akivaat jeh, akhut le akeng lhon asil lhon lou jeh chuleh adang-dang…. Ahileh chuta Nadav le Avihu teni jieng jong chu chuchan a Tzaddik ahilhon vang’a thilneocha suhkhel jeh’a athi thei lhon’a ahileh Beith hamikdash a chatloh’a, P-thien kinbol jing Kohanim hochu ichan a akichih thei uva ngai tan tem? Phatseh tobang’a “thina ging le kicha pum’a um jing u” tina ahi. Chuti ahileh Kohanim ho ding’a “vehakhai yiten eth libbo” pachu, tichu thina mun’a gache a kuon tshuva nei ding kiti chu ngaipoimo lou tina ahiye.   

Chuleh kushiya masapa – gemilut khasidim al hamet chung thudol a chun Harav Zalman Sorotzkin in hitin asei e: Mithi chung’a thilpha bol kiti chu thilpha bol “gemilut khasidim” lah’a alen pen ahi. Chuleh hiche pahi Kohen ho apumpi’a kilah peh a ahideh pouve. Ajehchu ihetsa ma bang uva Kohen Gadol jieng jong met mitzvah chungchang’a kisuboh thei a ahi. Hinlah midang aboipi thei aum kalse Torah in Kohen khat chu mithilong chung’a akisuhboh ding aphal peh poi. Ipi jeh in em? Ajehchu “kedoshim ihyu le’eloheikhem” ti ahi’n; chuleh Kohen pa chu ipi ding’a athien ngai ham itileh Beith Hamikdash mun’a P-thien na/kin abol theina ding ti ahi. Kohen khat chun mithilong atoh khah tah’a, ahilou leh thildang-dang a akisuhboh khah kalse Beith Hamikdash a atoh-atham ding pachu abol theilou a ahita’n ahi. 

(Hilaiya ken kabelap nuom chu leiset thil 3 a ding ti ahi’n chuleh hiche holah’a khat kit chu Avodah hi ahiye. Chuleh ihetsa ma bang uva Avodah chu adang hilou a Beith Hamikdash mun’a Kohanim ho kimanchahna pumgo-thilto toh kisai thil ho kiseina hikit a ahi. Chuti ahileh Met Mitzvah ahilou tieng Kohen pa ding’a Gemilut Khasidim sang’a Avodah pa joh chu apoimo sah ngai a ahi. Ajehchu Thilong boipi ding kiti chu akoi jouse hithei a, hinlah Beith Hamikdash a toh-le-tham “avoda” pa chu Kohanim ho tilou midang koima hitheilou a ahiye.) 

Langkhat a Ha’Admor Mi’Gur, baal sefer Baith Israel in aseina a, Kohanim ho mithilong chung’a akisuhboh diu phallou a kuon a hi mussar heskel hoitah akoi jousen jildoh thei aum e ati. Ama’n aseina a Kohen khat chu gerusha khat toh akichen ding phal ahipoi. Ahileh hiche Kohen ding’a kiphallou numei khat chu Kohen khat in kichen pi taleh iti in tem? Hiche Kohen pachu chuche nu toh chun akichen laise Aliya Rishona a jong kikou thei talou, Birkat Hakohanim a kuon a jong pasul hita, Beith Hamikdash dinlai bang hileh Kohen naa atoh ding jong phal hitalou ding a ahiye. 

Ahileh hitobang Kohen pasul pachu mithilong chung’a akisuhboh ding phal ahitadem? Kidang tah chu pasul hijieng tajong leh mithilong chung’a akisuhboh ding phal ahideh naipoi. Ajinu toh chun kum tamtah chengkhom tahen lang, akoi jouse’n Kohen pasul ahi hejieng tajong leu Kohen ahina kedusha pachu aitih lai jieng’a jong mang dehlou a ahiye. 

Ha’Admor Mi’Gur, Baal Baith Israel in aseina a chuma bang’a Yehudi kiti jong chu iti chonset jieng tajong leh asung’a um kedusha pachun bei/man tih anei dehlou a ahi. Zohar Hakadosh a kisun bang’a “P-thien in Am Israel techu ichan a angailut a hitan tem, ichan in boh u hen lang chonse jong leu pum dalhah in adalhah deh po’n, (Devarim 9:6 a kisun bang’a)’ki am kadosh attah’ ti’n akou jing nalai in ahi”. Henge, achonset jeh chun hiche kedusha pachu ichan ham in boh na’n te, hinlah Kohen pasul pa kisei bang’a Yehudi jouse sung’a um kedusha pa vang chu aitih lai in amang ngei po’n ahi. Chuti ahileh Yehudi khat chun “kakichai ta’n, kei a ding in kinepna aum tapoi” ti’n gel hih beh hen ti ahiye.       

SHABBATH SHALOM LEKULAM