Friday, January 17, 2020

PARASHAT SHEMOTH


Yossi Lhungdim


Le'ilui Nishmat imenu ha'yakarah Rivkah Khongsai Bat Sarah. Tihyeh Nishmatah Tzrorah Bitzror Hakhayim
הסנה בער באש והסנה איננו אכל
Ha'seneh bo'er ba'esh, veha'seneh einenu ukhal
(Hamboh pumpi chu meikou in atuom in; Hamboh chu mei in akavaam poi…) 
                                    ~ Shemoth 3:2

Egypt gam'a kuon ajamdoh jou chun Moshe Rabbeinu jong Midian gam agalhung in. Hilai mun a chun Midian thiempupa Yitro chanu Tzipporah chu akichen pi'n, akhopem den tai.
Ahileh nikhat kelngoi ho achin pet in, meikou in atuom hamboh a kuon P-thien vantil amasang ah ahung kilang in. Ama'n jong ave'n ahileh meikou lelu in hamboh chu atuom jieng vang in ima jong atipo'n, akavaam deh poi.
Ahileh ipi ti dan a P-thien vantil chu thingphung dang jong hilou'a hamboh a chu hung kilang khel khel ah hintem?
Rashi'n I thudoh masapa u hilchetna apehna a hitin ati e: (Tehillim 91:15 a) "A hahsat-genthei tieng jong leh kaum pi ding ahi" kiti bang'a P-thien in Am Israel te chu aumpi jing vetsahna'a hamboh a chu hung kilang ahi e.
Mizrachi in aseina ah hilai a kisei hamboh hi ling jatkhat ahi'n. Chuleh hiche ling lah'a P-thien vantil hung kilah chun avetsah chu Egypt gam – ling le khao lah toh thakhat – lah'a Am Israel te thoh gentheina hochu P-thien jieng in jong athoh peh uve ti ahiye.
Langkhat a Kli Yakar ahung in tuchan a ihilchetna hou chu pomlou in hitin hilchetna ahung pe e : Hilaiya Hamboh hi Paro kiseina ahi e. Paro chu P-thien in achung'a gotna chujat chu alhunsah vang in alunggel chu akikhel deh po'n. Hilaiya hamboh mei in atuom a akahvaam lou hiel tobang chu ahiye.
Kli Yakar in hilchetna khat apeh be kit in hitin asei e: Hilai Pasuk akuon mudoh thei chu ipi jeh a Am Israel te'n hahsat-gentheina tincheng akhang akhang a kitoh jing ham ti ahi. A pasuk ivet leh hitin akisun e, "belavat esh mitokh ha'seneh". Hilaiya hi Torah in "mitokh ha'seneh" (hamboh a kuon) hilou'a "betokh ha'seneh" (hamboh sung'a) ati ding doltah ahi. Chujong leh "ha'seneh boer ba'esh" hilou'a "ha'esh boer ba'seneh" ati ding dol hikit ah ahi. Hinlah ipi atileh "Mitokh" ati'a chu jong leh "Ha'seneh boer.." ati ham iti leh Am Israel te sung'a khat-le-khat kimuda le kivetdana pa jeh a hahsat-genthei na hijat pi kitoh ah ahi ti ahiye.
(Hiche ho a kuon kimudoh chu hamboh chu meikou in atuom, tichu hamboh a kuon mei hung kou doh ahivang'a ahamboh mong mong chu ivet leh meikou ima kimulou ah ahi e. Meikou source chu thildang hilou a hamboh chu ahi ti avetsah ah ahi.  )
Kli Yakar in aseina ah hilaiya Hamboh hi ling jatkhat ahiye akiti ma bang'a hiche "Seneh" itiu hin Am Israel te sung'a um ling – kithetbolna, kimudana, kivetdana ho avetsah ahi. Chuleh hiche ling ho jeh'a P-thien a kuon hung koudoh mei chu bei theilou'a, akhang akhang a gentheina le hahsatna tincheng in eijui lele uva ahi.
Langkhat a Alshich Ha'Kadosh ahung in hiche hamboh meikou in atuom toh kisai hilchetna hoitah khat ihung sei peh uve. Hichu ipi ham itileh Yehudi kiti chu lhagao lam natohna a moh lunglhahdai lou hiel ding ti pa ahi.
Alshich Ha'Kadosh in aseina a hiche Hamboh meikou in atuom pa hin imadang hilou'a mihem lungsung'a cheng leiset'a tahsa nopsahna le kingolsahna ho chule bohna jat jat ho avetsah ahiye ati.  Egypt gam'a sohchang Am Israel te chu lhagao lang'a akhehniem tah dan uchu bohna 49 "Mem-Tet Tum'ah" chan gei uva ahitai. Hitobang jat-le-nam, khuchan gei'a bohna'n atuom hochu mihem mitvet a ivet ding leh lhagao lang'a chamlhatna akimu uva, Egypt gam'a kuon P-thien in ahin puidoh diu chu tahsan um lou hiel ah ahitai.
Chuti ahileh hitobang dinmun a aum pet uchu Moshe Rabbeinu Egypt gam gakinung-le hen lang, Am Israel te khehniem dan chu gamu taleh kinepna him him ima aneilou ding. Koi lhatdoh kigot malah Moshe Rabbeinu jieng jong chu lunglhadai jieng a, hiche nam mite lhatdoh ahina diu lampi aum tapoi ati tei ding ah ahiye.
Alshich Ha'Kadosh in aseina ah hiche Moshe Rabbeinu lunggel ding chu P-thien in ahet jeh a alunglhahdai nalou ding'a chuche hamboh meikou in atuom pa chu ahung vetsah ah ahi. Hamboh chu meikou in apum in atuom nai. Hijieng jong leh mei chun akahvaam lou hiel bang'a Am Israel techu bohna chujat in tuom jieng tajong leu alunggil sung uva lhagao lang'a dangchahna anei pau chu pum bei'a bei dehlou a; Avraham, Yitzkhak le Yakov ho'a kuon a akisaan u P-thien ngailutna le ginna vah pachu mangthai lou a, chu'a kuon a chu lhagao lang'a khahdohna/thokitna akimu thei nahlai uva ahiye.  

SHABBATH SHALOM LEKULAM